________________
ઉપ૨.૫૧૦૦
दन्तपादनासिकाहृदयासृग्यूषोदकदोर्यकृच्छकृतो दत् पन्नस्हृदसन्यूषन्नुदन्दोषन्यकञ्छकन् वा २।१।१०१ ॥
શસ્ વગેરે સ્વાદિ પ્રત્યય ૫૨માં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વન્ત ને दत्; पादने. पद्; नासिका ने नस्; हृदय ने हृद्; असृज् ने असन्; यूष ने यूषन् उदक ने उन्; दोष ने दोषन यकृत् ने यकन् ने शकृत् ને शकन् આદેશ વિકલ્પથી થાય છે. દત્ત+શત્રુ અને પાવ+શત્ આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી યન્ત ને વતુ અને પાવ ને પર્ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી ‘તઃ’ અને ‘વઃ’ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ત્ અને પ ્ ‘આદેશ ન થાય ત્યારે; પૂર્વ સૂત્રમાં જણાવ્યા મુજબ માતાનૢ ની જેમ ‘વન્તાન્’ અને ‘પાવર્’ આવો પ્રયોગ થાય છે. નાસિા નામને ટા (આ) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી નાસિષ્ઠા ને नस् આદેશ થવાથી ‘નસ’ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી નસ્ આદેશ ન થાય ત્યારે ટૌચેત્ ૧-૪-૧૬′ થી નાસિા ના અન્ય આ નેર્ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી ‘નાતિવા’ આવો પ્રયોગ થાય છે. દૈવય નામને ઙિ (રૂ) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી ય ને ‘વ્’ આદેશ થવાથી ‘દૃષિ’ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ર્ આદેશ ન થાય ત્યારે ‘અવર્લ્ડસ્કે૦૧-૨-૬’ થી હૃવય ના અન્ય TM ને રૂ ની સાથે ૬ આદેશ થવાથી ‘વે’ આવો પ્રયોગ થાય છે. અન્ યોજ્ યનૃત્ અને શત્ નામને ટા (આ) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી વૃન્ ને અતન; ટોપ્ ને ટોષન્, યત્ને યજ્ઞનું અને શત્ ને શન્ આદેશ. ‘અનોઽસ્ય ૨-૧-૧૦૮’ થી ગ્ ની પૂર્વેના ‘અ’ નો લોપ થવાથી તેમજ યોષનું ના મૈં ને ‘ધૃવŕ૦ ૨-૩-૬૩’ થી ર્ આદેશ થવાથી ‘અન્ના’; ‘વો’; ‘યવના’ અને ‘શવના’ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી ગલન યોગનુ યનું અને શન આદેશ ન થાય ત્યારે ‘અતના’; ‘રોષા’; ‘યકૃતા’ અને ‘શતા' આવો પ્રયોગ થાય છે. યૂષ અને
२५५
