________________
योऽनेकस्वरस्य २।१।५६॥
સ્વરાદિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા અનેકસ્વરવાલા ધાતુના ડું- વર્ણને ૬ આદેશ થાય છે. “ઘાતોરિવર્ગો ૨-૧-૧૦ થી પ્રાપ્ત ૬ આદેશનો આ સૂત્રથી બાધ થાય છે. વિ અને ની ધાતુને પરોક્ષાનો પ્રત્યય. દ્વિઘતુ.૦ ૪-૧-૧” થી વિ અને ની ધાતુને. દ્વિવ . “સ્વ: ૪-9-રૂ૨ થી પ્રથમ ની ના હું ને હસ્વ રૂ આદેશ. આ સૂત્રથી દ્વિતીય વિ અને ની ના રૂ અને હું ને ૬ આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી ‘રિવ્યુ” અને “નિન્યુ:” આવો પ્રયોગ થાય છે. તેમજ પૂ. નં. 9-૪-૨૬ માં જણાવ્યા મુજબ પતિનિચ્છતિ આ અર્થમાં પતિ નામને વચન વિશ્વ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી પતી નામ બને છે. તેને ડિ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી પતી ના ને ૬ આદેશ થવાથી ‘ત્વિ' આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ– ભેગું કર્યું. તેઓ લઈ ગયા. પતિને ઈચ્છવા વાલામાં. અહીં એ યાદ રાખવું જોઈએ કે - આ સૂત્રથી અનેકસ્વરી ધાતુના જ ડું વર્ણને ઉપર જણાવ્યા મુજબ આદેશ થાય છે. તેથી વિવું: નિન્યુ: ... ઈત્યાદિ સ્થળે આ સૂત્રથી હું છું ને ૬ આદેશ થાય-એ બરાબર છે. પરન્તુ પતી-ડિ આ અવસ્થામાં અનેકસ્વરી પતી આ નામ હોવાથી તત્સમ્બન્ધી હું ને આ સૂત્રથી ૬ આદેશ યદ્યપિ થઈ શકે નહીં, પરન્તુ “વિશ્વવન્તા ઘાતુવં નોતિ નામવચ્ચે પ્રતિપદ્યતે” અર્થાત્ વિવ" પ્રત્યયાન્ત શબ્દો પૂર્વાવસ્થાના ધાતુત્વનો ત્યાગ કરતા નથી, અને નામત્વને પ્રાપ્ત કરે છે. આ પરિભાષાથી વિવ૬ પ્રત્યયાન્ત પતી આ નામને પૂર્વાવસ્થાની અપેક્ષાએ ધાતુ પણ મનાય છે, તેથી પતી-ડિ આ અવસ્થામાં હું ને શું આદેશ આ સૂત્રથી થયો છે. કા.
स्यादौ वः २।११५७॥
સ્વરાદિ સ્વાદિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વેના અનેકસ્વરી
२०८
