________________
પવત્ વિનવી પાયે પડ્યું- નસો છે. ૨૦૧૦૨૧॥
બહુત્વવિશિષ્ટાર્થક યુગ્ વિભક્તિ-સમ (બેકી) વિભક્તિની સાથે અર્થાત્ દ્વિતીયા ચતુર્થી અને ષષ્ઠી બહુવચનમાં નિષ્પન્ન યુર્ અને અમ્ભર્ ના રૂપની પૂર્વે જો પદ હોય તો તે યુનર્ અને અમર્ ના રૂપના સ્થાને; તે રૂપ અને પદ; બંન્ને એક વાક્યમાં હોય તો વિકલ્પથી અનુક્રમે વસ્ અને નમ્ આદેશ થાય છે. નિયમન્નારેશે ૨-૧-૨૧' થી અન્નાદેશના વિષયમાં વસ્ નસ્ વગેરેનું વિધાન નિત્ય હોવાથી આ સૂત્રમાં અને આગળના ત્રણે સૂત્રોમાં વા નું ગ્રહણ ન હોવા છતાં આ સૂત્રથી અને આગળના ત્રણે સૂત્રોથી થના૨ા વત્ નસ્ વગેરે તે તે આદેશો વિકલ્પે થાય છે. ધર્મો યુબાનું રક્ષતુ અને થડ સ્માનું રક્ષતુ અહીં એક વાક્યમાં ધર્મસુ આ પદથી પરમાં રહેલા દ્વિતીયા બહુવચનમાં નિષ્પન્ન યુર્ અને અમ્ભર્ નામના યુધ્માન્ અને અસ્માનું આ રૂપના સ્થાને આ સૂત્રથી અનુક્રમે વસ્ અને નમ્ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી ‘ધર્મો વો રક્ષતુ’ અને ‘ધર્મો નો રક્ષતુ’ આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે ધર્મો યુઘ્નમ્યમ્ રીયતે, થર્મોઽસ્મમ્ચ વીયતે અને ધર્મો યુખાં સ્વમ્, ધર્મોઽસ્મા સ્વમ્ અહીં ચતુર્થી અને ષષ્ઠી વિભક્તિના બહુવચનનાં યુખમ્યમ્ અભ્યમ્ ના સ્થાને અને યુખાર્જ બ્રહ્મા ના સ્થાને આ સૂત્રથી વર્તી અને નવુ આદેશાદિ કાર્ય કરીને ધર્મો વ રીતે; ધર્મો નો રીયતે અને ધર્મો વઃ સ્વમ્, ધર્મો નઃ સ્વમ્ આવા પ્રયોગો પણ સ્વયં સમજી લેવાં. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વસ્ અને नस् આદેશ ન થાય ત્યારે ધર્મો યુબાનુ रक्षतु ઈત્યાદિ ઉપર જણાવ્યા મુજબના પ્રયોગો થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ધર્મ તમારું રક્ષણ કરે. ધર્મ અમારું રક્ષણ કરે. ધર્મ તમને અપાય છે. ધર્મ અમને અપાય છે. ધર્મ તમારું ધન છે. ધર્મ અમારું ધન છે. પાવિતિ વિમ્?- આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ એકવાક્યમાં યુગ્ વિભક્તિની સાથે પદથી ૫૨માં સ્હેલા જ
१७८
....
