________________
ર૫ ગત્યર્થક, હિસાર્થક, શબ્દાર્થક અને હસ્ ધાતુને વર્જીને ક્રિયાવ્યતિહારમાં વર્તતાં ધાતુથી તેમજ ટૂ અને વત્ ધાતુથી કર્તામાં આત્મપદ થાય છે. પરંતુ અન્યોન્ય, રૂતરેતર અને પરસ્પર શબ્દનો
પ્રયોગ ન કરાયો હોય તો. વિવેચનઃ (૧) ઐતિનુનતે = અન્યનું ઇચ્છાએલું કાપવાનું કામ અન્ય કરે છે.
વિ+મતિ+નૂ+મતે - તત્ તત્... ૩-૩-૬ થી અને પ્રત્યય. વિ+ગતિ તૂ+ના+ગને - ચારે ૩-૪-૦૯ થી ના પ્રત્યય. વિ+તિ+નૂ+ના+તે – મનો... ૪-૨-૧૧૪ થી સત્ નો . વ્યતિ+નૂ+ના+ગત – ફેવરે... ૧-૧-૨૧ થી રૂ નો . વ્યતિતુનાતે - વાલ્વ: ૪-૨-૧૦૫ થી ટૂ નો સુ.
વ્યતિતુનતે - નશ્ચાત: ૪-૨-૯૬ થી મા નો લોપ. (૨) વ્યતિદાન્ત = અન્યયોગ્ય ભારનું હરણ અન્ય કરે છે..
વ્યતિ+હંમતે - તત્ ત... ૩-૩-૬ થી અને પ્રત્યય. ચતિ+હ+ગ્ન+ ને - ... ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય. . વ્યતિર++સન્ત : નામનો... ૪-૩-૧ થી 2 નો ગુણ ,
વ્યતિહા - સુકાયા. ર-૧-૧૧૩ થી પૂર્વનાં મ નો લોપ. : (૩) વ્યતિવહને મારમ્ = અન્યયો ય ભારનું વહન અન્ય કરે છે.
વ્યતિ+હંસતે – તિર્ ત.. ૩-૩-૬ થી મને પ્રત્યય. વ્યતિવ૬++મતે - . ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય.
તિવદત્તે – સુકાયા.. -૧-૧૧૩ થી પૂર્વનાં મ નો લોપ. છે અતિ ઉપસર્ગથી જ ક્રિયાવ્યતિહાર જણાય છે.
િિત વિમ્ ? ચૈત્રી ધાનાં વ્યતિતુતિ = ચૈત્રનું ધાન્ય બીજાઓ ગ્રહણ કરે છે. ચૈત્રને ગ્રહણ કરવાનું ધાન્ય કાપણી કરતી વખતે (લવનક્રિયા સમયે) જ અન્ય ગ્રહણ કરે છે. અહીં ક્રિયાતિહાર નથી પણ દ્રવ્યવ્યતિહાર છે. તેથી આ સૂત્રથી આત્મપદ થયું નથી. સુતિ ની સાધનિકા સુનતે પ્રમાણે જાણવી. અત્યથરિવર્તન વિમ્ ? (૧) ઐતિસતિ = બીજાને સરકવાની
