________________
૩૫૭
લોપ અને આ બન્ને ન થાય ત્યારે સન્તિ. પ્તિ પ્રત્યય, સોહ:, :પવાસ્તે... થી સતિ:, સાતિ, સન્તિઃ પ્રયોગ થશે.
પય અને પન બન્ને સન્ ધાતુનું આ સૂત્રમાં ગ્રહણ થશે. અહીં ઉદાહરણ બતાવ્યા છે તે રૂચિ ધાતુનાં છે. કેમકે ન્તિ: પ્રયોગમાં અન્... ૪-૧-૧૦૭ થી દીર્ઘ થવાની પ્રાપ્તિ હતી પણ ન-તિ.િ.. ૪૨-૫૯ થી આઠમાં ગણનો સન્ ધાતુ હોય તો દીર્ઘનો નિષેધ થતો હોવાથી અહીં સન્તિ: પ્રયોગમાં દીર્ઘ થયો નથી. પરંતુ ષન ધાતુનાં પ્રયોગો સતિ:, સાતિ: સાન્તિઃ એ પ્રમાણે થશે. ષન ધાતુ સ્વાતિ ગણનો હોવાથી 7-તિòિ... ૪-૨-૫૯ થી દીર્ઘનો નિષેધ થતો નથી તેથી અન્... ૪-૨-૧૦૭ થી દીર્ઘ થઈને સન્તિઃ પ્રયોગ થયો છે.
'वन्याङ् पञ्चमस्य । ४-२-६५
અર્થઃ- વત્ પ્રત્યય પર છતાં ધાતુનાં પંચમવર્ણનો આક્ (મ) આદેશ વિકલ્પે થાય છે. : વિવેચન - (૧) વિનાવા ઉત્પન્ન થનાર. વિનાયતે રૂતિ. વિ+જ્ઞ+વત્ - મન્વન્... ૫-૧-૧૪૭ થી વન્ પ્રત્યય.
न्
વિજ્ઞાવત્ - આ સૂત્રથી ધાતુનાં સ્ નો ઞ. અને અ+ = આ. વિનાંવત્ - સ્થૌ... ૧-૧-૧૮ થી સિ પ્રત્યય. विजावान्+सि નિવીર્થ: ૧-૪-૮૫ થી. સ્વર દીર્ઘ.
=
વિનાવાનૢ - દ્વીર્ય... ૧-૪-૪૫ થી સિ નો લોપ. વિનાવા - નાનો... ૨-૧-૯૧ થી न् નો લોપ.
(૨) : હ્તાવા = ભટકનાર. યુનિ-પ્રમળે (૭૦૮), મુળ-શ્રમ” (૧૩૬૭)
ધુ+વત્ - મન્વન્... ૫-૧-૧૪૭ થી વન્ પ્રત્યય.
घुआवन् આ સૂત્રથી ગ્ નો .
ધ્યાવત્ - વળવે... ૧-૨-૨૧ થી ૪ નો વ્.
હવે પછીની સાધનિકા વિજ્ઞાવા પ્રમાણે થશે. હૈં ઇાળો આજ્ આદેશ
થતો હોવાથી અહીં ગુણ નો નિષેધ થયો છે. એજ પ્રમાણે -
(૧) હર્ - વિદ્યાવા, (૨) મ્ - ધિાવા, (૩) નમ્ - મદ્રેશાવા
