________________
૨૨૮
ન શમ-વ-વાવિ મુનિ:। ૪-૨-૩૦
અર્થ:- (અવિત્ પરોક્ષાનાં પ્રત્યયો અને સેટ્ થળ્ પ્રત્યય પર છતાં) શત્ અને ટ્ર્ ધાતુનાં તેમજ વ્ છે આદિમાં જેને એવા ધાતુઓનાં અને જે ધાતુઓનાં સ્વરનો ગુણ થતો હોય તેવા ધાતુઓનાં સ્વરનો છુ થતો નથી. વિવેચન - (૧) વિશસુઃ = તેઓએ હિંસા કરી. શસૂ-હિંસાયામ્ (૫૪૯) સાધનિકા ૪-૧-૨૬ માં જણાવેલ નવમુ: પ્રમાણે થશે.
(૨) વિશશત્તિથ વનિથ પ્રમાણે થશે.
-
તેં હિંસા કરી. સાધનિકા ૪-૧-૨૬ માં જણાવેલ
(૩) દ્ધે = તેણે આપ્યું અથવા મેં આપ્યું. વિ-વાને (૭૨૭)
'
+" - ળજ્ઞતુસ્... ૩-૩-૧૨ થી ૬ પ્રત્યય.
વર્+૫ - દિર્ધાતુ.... ૪-૧-૧ થી ધાતુ દ્વિત્વ. વર્લ્ડ - વ્યગ્નન... ૪-૧-૪૪ થી. પૂર્વનાં ટ્ નો લોપ.
(૪) વવશે - તેણે ઢાંક્યું અથવા મેં ઢાંક્યું. વૃત્તિ-સંવરણે (૮૦૭) સાધનિકા દ્ધે પ્રમાણે થશે.
(૫) વિશાહ: – તેઓએ હિંસા કરી. શૂ-હિંસાયામ્ (૧૫૩૧) સાધનિકા ૪-૧-૨૬ માં જણાવેલ નન: પ્રમાણે થશે. (૬) વિશશથિ તેં હિંસા કરી. સાધનિકા ૪-૧-૨૬ માં જણાવેલ નનથિ પ્રમાણે થશે.
=
✡
અહીં જણાવેલ શમ્, વર્, વત્ અને શૂ ધાતુમાં પૂર્વનાં વર્ણનો આદેશ થતો નથી અને અસંયુક્ત વ્યંજનની મધ્યમાં મૈં છે તેથી ૪-૧-૨૪ સૂત્રથી 5 નાં ર્ ની પ્રાપ્તિ હતી પણ આ સૂત્રથી નિષેધ થયો છે. તેથી હવે શેતુ:, રેવે, વેને, શેરુઃ વિગેરે અનિષ્ટ રૂપો નહીં થાય. આ સૂત્રમાં હ્દ નો નિષેધ થયો છે તેથી દ્વિત્વ થયું. જ્યાં હ્ત્વ વિધિ થાય ત્યાં જ દ્વિત્વનો નિષેધ થાય છે.
દોઃ । ૪-૨-૨૨
અર્થ:- (આજ્ઞાર્થ બીજો પુરુષ એકવચનનો) ત્તિ પ્રત્યય પ૨માં હોતે છતે વા સંજ્ઞક ધાતુઓનાં સ્વરનો રૂ થાય છે અને ધાતુનું દ્વિત્વ થતું નથી.
