________________
૨૧૮
સોહ:, ર:પવાન્તે... થી ધુ: થશે. અહીં સ્ પ્રત્યય અવિત્ પરોક્ષા છે તેથી આ સૂત્રથી ધ્ ધાતુનાં ઉપાત્ત્વ આ નો છુ થયો છે. (૨) ધિથ
રા+થ - વ્ અતુલ્.... ૩-૩-૧૨ થી થવુ પ્રત્યય.
રા+5+થ - રૃ... ૪-૪-૮૧ થી ર્ આગમ.
रेधिथ
=
તે હિંસા કરી હતી.
-
આ સૂત્રથી ધાતુનાં આ નો હૈં અને દ્વિત્વનો નિષેધ. -
અહીં થવ્ પ્રત્યયની પૂર્વે રૂટ્ નો આગમ થયો છે તેથી સેટ્ થળ્ પ્રત્યય પર છતાં આ સૂત્રથી રાધ્ ધાતુનાં ઉપાન્ય આ નો છુ થયો છે. અવિનિતિ વિમ્ ? અપરાધ = તેણે અથવા મેં હિંસા કરી. અપ+રા+ગ - ગળ્ તુસ્.... ૩-૩-૧૨ થી વ્ પ્રત્યય. અપ+રાધા+ગ - વિર્ધાતુ.... ૪-૧-૧ થી ધાતુ દ્વિત્વ. अप+राराध्+अ વ્યાન... ૪-૧-૪૪ થી પૂર્વનાં ધ્ નો લોપ.
-
-
अपरराध
હ્રસ્વ: ૪-૧-૩૯ થી પૂર્વનો સ્વર હ્રસ્વ.
અહીં ર્ પ્રત્યય પહેલો પુરૂષ એ.વ. અને ત્રીજો પુરૂષ એ.વ. એમ બન્ને પ્રત્યયો થઈ શકે છે. વ્ પ્રત્યય પરોક્ષાનો છે પણ વિત્ છે અવિત્ નથી માટે આ સૂત્રથી ધ્ ધાતુનાં આ નો દ્દ થયો નથી. અને દ્વિત્વનો નિષેધ પણ થયો નથી.
वध इत्येव - आरराधतुः આરા+તુમ્ સુધી ઉપર પ્રમાણે થશે.
પછી સોસ, ર:પવા... થી આરાધતુઃ થશે. અહીં ઋતુસ્ પ્રત્યય અવિત્ પરોક્ષા છે પણ હિંસા અર્થ નથી. તેથી આ સૂત્રથી ધ્ ધાતુનાં આ નો પ થયો નથી અને દ્વિત્વનો નિષેધ પણ થયો નથી. अनादेशाऽऽदेरेकव्यञ्जनमध्येऽतः । ४-१-२४
=
તે બે જણાએ આરાધના કરી.
અર્થઃ- અવિત્ પરોક્ષાનાં પ્રત્યયો અને સેટ્ થળ્ પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે જે ધાતુનાં આદિ (પ્રથમ) વર્ણનો આદેશ થતો નથી એવા ધાતુ સંબંધી અસહાય (અસંયુક્ત) વ્યંજનની મધ્યમાં રહેલાં સ્વર ઞ નો છુ થાય છે અને તે ધાતુનું દ્વિત્વ થતું નથી.
