________________
✡
૯૬
ऋत् + ईय
આ સૂત્રથી સ્વાર્થમાં વૅ પ્રત્યય.
તે પ્રત્યય, શવ્, સુસ્યા... થી તૃતીયતે થશે.
ઙીય માં કાર આત્મનેપદ કરવા માટે અને ગુણનો અભાવ કરવા માટે છે. રૂઙિત:... ૩-૩-૨૨ થી આત્મનેપદ થયું છે.
અશ્વ તે વા । રૂ-૪-૪
અર્થઃ- શક્ પ્રત્યય સિવાયનાં વિષયમાં શુક્ વિગેરે ધાતુઓથી તે આય આદિ પ્રત્યયો વિકલ્પે થાય છે.
વિવેચન - ગુÇ વિગેરે ધાતુઓને આય પ્રત્યય, મ્ ધાતુને પિક્ પ્રત્યય અને ૠત્ ધાતુને કીય પ્રત્યય શન્ સિવાયનો વિષય જણાતો હોય તો વિકલ્પે થાય છે.
✡
ઞશબ્ = વર્તમાના, પંચમી,સપ્તમી અને હ્યસ્તનીનાં પ્રત્યયો લાગતાં જ્યાં શવ્ વિકરણ પ્રત્યય લાગે છે ત્યાં આ નિયમ લાગુ નહીં પડે, એટલે કે ચાર કાળ સિવાયમાં આ પ્રત્યયો વિકલ્પે થશે.
(૧) ગોપાયિતા તે રક્ષણ કરશે.
=
गुप्+आय ગુૌ... ૩-૪-૧ થી આય પ્રત્યય.
गोपाय તવો... ૪-૩-૪ થી ૪ નો ગુણ ઓ. તાતાર... ૩-૩-૧૪ થી તા પ્રત્યય.
गोपाय+ता
સ્તાદ્ય... ૪-૪-૩૨ થી ર્ આગમ..
गोपाय+इ+ता गोपायिता અત: ૪-૩-૮૨ થી રૂર્ ની પૂર્વનાં ઞ નો લોપ.
જ્યારે આય પ્રત્યય ન થાય ત્યારે गोप्ता = રક્ષણ કરશે. ગુપ્તતા - તાતારી... ૩-૩-૧૪ થી તા પ્રત્યય. ગોસા - નષોહ... ૪-૩-૪ થી ૩ નો ગુણ ઓ. ધૂળૌવિત: ૪-૪-૩૮ થી રૂર્ નો નિષેધ થયો છે.
એજ પ્રમાણે ધૂપાયિતા-કૃપિતા, નિષ્ઠાયિતા-નિચ્છિતા, પાયિતા-પળિતા અને પનાયિતા-પનિતા.
ઇચ્છા કરશે.
(૨) ઝાયિતા
-
–
-
-
-
