________________
શબ્દ પર છતાં હ્રસ્વ થાય છે.
સૂત્રસમાસ : માતા = રૂપીળા ન છા ન તેષાં સમાહાર - માલેષીષ્ટમ્ તસ્ય. (સમા. ૪.)
મારી ન તૂજાશ વિતથ તેવાં સમાહાર – મારીનૂવિતમ્, તસ્મિન્. (સમા. ૪.) વિવેચન :– માતામ્ વિર્તિ ત્યેનું શીલ: मालभारी માળાને ધારણ
કરનાર.
૨૮૬
-
माला + भृ
અનાતે.... ૫-૧-૧૫૪ થી પિન્ પ્રત્યય.
માતા+ મૃ+foન્ – નામિનો... ૪–૩–૫૧ થી વૃદ્ધિ. માતા+ મારિન્ – ચૌ... ૧-૧-૧૮ થી ત્તિ પ્રત્યય.
માતામાર+સિ – ફ-૪ન્... ૧–૪–૮૭ થી રૂર્ અન્તવાળાનો સ્વર દીર્ઘ.
-
-
-
માતામારી+સિ - વીર્ય... ૧–૪–૪૫ થી સિ નો લોપ. માતામારીનૢ – નાનો... ૨–૧–૯૧ થી ૬ નો લોપ. मालाभारी આ સૂત્રથી મારે પર છતાં અન્ય સ્વર ઞ સ્વ. માતમારી. અહીં કેવલ માતા શબ્દનો સ્વર હ્રસ્વ થયો.
उत्पलानाम् माला उत्पलमाला, उत्पलमालां विभर्ति इत्येवं शीलः ૩પ્પનમાલમારી = કમળની માલાને ધારણ કરનાર.
સાધનિકા ઉપર પ્રમાણે થશે અહીં ઉત્પન્ન શબ્દને અન્ને વર્તતાં માતા શબ્દનો અન્ય સ્વર માત્ત પર છતાં ડ્રસ્વ થયો છે.
—
-
રૂપીળાયા: તૂતમ્ – રૂષીતૂતમ્ = ઇષીકાનું રુ.
અહીં કેવલ રૂષીજા શબ્દનો અન્ય સ્વર તૂત શબ્દ પર છતાં આ સૂત્રથી હ્રસ્વ થયો છે.
मुञ्जानाम् इषीका – मुञ्जेषीका, मुञ्जेषीकाम् तूलम् इत्येवं शील:મુલ્યેષીતૂતમ્ = મુંજની ઇષીકાનું રુ.
અહીં મુજ્ઞ શબ્દને અન્તે રહેલાં રૂપીા શબ્દનો અન્ય સ્વર તૂત્ત પર છતાં આ સૂત્રથી થયો છે.
इष्टकाभिः चितम्
રૂટ વિતમ્ = ઇંટો વડે ઢંકાયેલ.
