________________
૨૩૮
વાત-પિત–-નાત–પ્રતિપન્નાલ્વદુદાધે –૪–૪૬ અર્થ – સ્વાંગવાચક શબ્દ આદિમાં હોય અને વૃત, પિત્ત, નાત અને પ્રતિપત્ર
શબ્દને વર્જીને પ્રત્યયાત્ત નામ અત્તે હોય એવા બદ્વીતિ સમાસથી - સ્ત્રીલિંગમાં ૩ પ્રત્યય થાય છે. સૂત્રસમાસ – સ્વસ્થ ગામ – સ્વામ્ (ષ. ત.) સ્વામ ગતિ :
– સ્વાતિ, તમતું. (બહુ.) વૃત મિતેશ ઝાતરા પ્રતિપન્નશતેવાં - સંમહિ: – મનાતપ્રતિષત્રમ્ (સમા. ઢ.) ર મતના પ્રતિપત્રમ્
– અમિતનાપ્રતિષત્રમ્ તમ્માત્. (ન. તત્પ) વિવેચન – ગદ્ય મિત્રો અચાઃ સ – શમસ્ત્રી = ભેદાયેલું છે લાલટનું
હાકું જેનું એવી સ્ત્રી.. 3 મિન્ની વસ્યા સ – સમસ્ત્રી = ભેદાયેલી છે સાથળ જેની એવી સ્ત્રી. અહીં ગદ્ય અને આ બન્ને સ્વાંગવાચક નામ છે અને મિત્ર એ વૃતાદિ વર્જીને $ પ્રત્યયાત્ત નામ છે. બહુવીહિ સમાસ છે તેથી આ સૂત્રથી કી પ્રત્યય થયો છે. कृतादिवर्जनं किम् ? ના માં વસ્યા – ટૂંન્તવૃતા = કરાયેલા છે દાંત જેણીના તે. તા: મિતા: યસ્યા સા – ટૂર્નામતા = પ્રમાણસર છે દાંત જેણીના તે. તા: નાતા: યા સી –સ્તનાતા = ઉત્પન્ન થયા છે દાંત જેણીના તે. તા: પ્રતિપન્ના થયા સો-ત્તપ્રતિપન્ના =પ્રાપ્ત થયા છે દાંત જેણીનાતે. અહીં સૂત્રમાં તા નું વર્ણન કરેલું હોવાથી કી પ્રત્યય ન લાગતાં માત્ ર–૪–૧૮ થી ના પ્રત્યય લાગ્યો છે.
अनाच्छादजात्यादेर्नवा २-४-४७ અર્થ – આચ્છાદવાચક (ઢાંકવું અર્થવાળા) સિવાયના જાતિવાચક નામ
આદિમાં હોય અને વૃતાદિ વર્જીને $ પ્રત્યયાત્ત નામ અખ્ત હોય તેવાં
બહુવ્રીહિ સમાસથી સ્ત્રીલિંગમાં ડી પ્રત્યય વિકલ્પ થાય છે. સૂત્રસમાસ – એ – બનીછઃ (ન. ત.) *
બનાસ્થાની નાતિર્થ – નાગતિઃ (કર્મ) '
