________________
૧૨
સૂત્રસમાસ - ૨ ૩ રૂતિ ટુરી, યોઃ I (ઈત.ઢ.) વિવેચન :- | – મુફ્લેશ વિદતિ = ગુરૂ દેશમાં વિહાર કરે છે.
fo – સ ગુરૂં મુખ વા રેશં વિહારથતિ = તે ગુરૂ પાસે દેશમાં વિહાર કરાવે છે.
મણિ – વાત: નમ્ આરતિ = બાળક ભાત ખાય છે. બિન્ – માતા વાતનું વાસ્તેન વા ઓવનમ્ ગાદારયતિ = માતા બાળકને ભાત ખવરાવે છે. મા – વૈa: ૩ મતિ = ચૈત્ર સાદડી કરે છે.
ળિ–ત્રશૈવં ચૈત્રનવા વરં રિયતિ = મૈત્ર ચૈત્ર પાસે સાદડી કરાવે છે. પ્રશ્ન:- ધાતુ પહેલા, પાંચમાં અને નવમાં ગણના છે પરંતુ અહીં ટૂ ધાતુ
૧ લા ગણનો હોવાથી તેના સાહચર્યથી ધાતુ પણ ૧લાં ગણનો જ લેવો જોઈએ. પરન્તુ પ્રયોગમાં.૮માં ગણના રૂપો બતાવ્યા છે. આવો
વિરોધાભાસ કેમ ? જવાબ:- તનાવે ૩-૪-૮૩ સૂત્રમાં તન૯િ ધાતુને ૩ પ્રત્યયનું વિધાન છે.
છતાં | ધાતુ અલગ લખ્યો છે. હવે જો [ ને ૮ માં ગણનો ત્યાં ગયો હોય તો તનાદ્રિ માં સમાવેશ થઈ જાત છતાં અલગ વિધાન કર્યું છે તે જ બતાવે છે કે ધાતુ સ્વાદ્રિ (૧લાં ગણ) નો છે. અને કૃ ધાતુને ૩ પ્રત્યય લાગ્યો છે. માટે પાંચમાં ગણનો અને નવમાં ગણનો ધાતુ હવે આવશે નહીં. પ્રાપ્ત પ્રાપ્ત વિમારા – ધાતુ ગત્યર્થક અને આહારાર્થકમાં હોય ત્યારે, 3 ધાતુ વલ્સનાદિમાં નિત્ય અકર્મક અને શબ્દકર્મક હોય ત્યારે ર-ર૫ થી કર્મસંજ્ઞા પ્રાપ્ત થવાની હતી અને ૮ ધાતુ જ્યારે તેયાતિ માં વર્તતો હોય ત્યારે અને 3 ધાતુ સકર્મક થાય ત્યારે ધાતુના કર્તાને કર્મસંજ્ઞાની પ્રાપ્તિ હતી નહીં તે બંનેને વિકલ્પ કર્મસંજ્ઞક કરવા માટે આ સૂત્રની રચના કરી છે. વિભાવ = વિકલ્પ.
| તુ વરાત્મને ૨-૨-૧ અર્થ:- હું ધાતુ, પ+વત્ ધાતુનો આત્મપદનાં વિષયમાં આ અવસ્થાનો
