________________
૧૪૪
અર્થ :
ઉદા
જવાબ ઃ
क्वसुष्मतौ च ૨-૧-૧૦૫
ખિ-વય અને ઘુટ્ પ્રત્યયોને વર્જીને યૂ કારાદિ, સ્વરાદિ અને મતુ પ્રત્યય પર છતાં સુ નો વ્ આદેશ થાય છે. વિદુષ્ય: વિદ્વાનોમાં શ્રેષ્ઠ વિદ્ (ધાતુ)
અર્થ :
વિદ્ + વવસુ-વા વેશે: વવતુ ૫.૨.૨૨થી વવસુ (વસ્) પ્રત્યય. વિસ્ + ય-તત્ર સાથૌ ૭.૧.૧૫થી ય પ્રત્યય. વિષુવ્ + ય + સિ-આ સૂત્રથી વવસુ નો સ્ આદેશ.
વિનુષ્ય:- સોહ:- ૨: પવાસ્તે... થી વિસર્ગ.
વિપુલા તૃતીયા એ.વ. સાનિકા ઉપરોક્તવત્ विदुष्मान्
વિદમ્ + મતુ – તસ્યાસ્તિ... ૭.૨.૧થી મત્તુ પ્રત્યય. વિપુલ્ + મત્ − આ સૂત્રથી વપ્ નો ધ્ આદેશ.
ww
વિદુષ્યન્તુ – ૠતુતિ: ૧.૪.૭૦થી ૬ આગમ.
-
વિદુષ્મન્ – પ૨ ૨.૧.૮૯થી ત્ નો લોપ.
નપર છતાં પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ. અળિવયયુટીત્યેવ - વિદ્યાસમ્ આપણે રૂતિ વિદ્વતિ = વિદ્વાનને કહે છે. વિ પ્રત્યય છે.
વિદ્યાસમ્ ફચ્છતિ કૃતિ વિકસ્યતિ = વિદ્વાનને ઈચ્છે છે. વયનું પ્રત્યય છે.
વિઠ્ઠાંસ: = વિદ્વાનો. નસ્ (ઘુટ્) પ્રત્યય છે.
આ સૂત્રમાં આ ત્રણેયનું વર્જન કરેલ હોવાથી વવતુ નો પ્ આદેશ થતો નથી. ત્રણેયની સાધનિકા ૨.૧.૧૦૩ નાં ઉદા.પ્રમાણે થશે.
વિવેચન : પ્રશ્ન – વવત્ નો વ્ આદેશ કર્યો તેમાં દંત્ય સ્ કાર ન કરતા મૂર્ધન્ય વ્ કાર શામાટે કર્યો? કારણકે ‘નામ્યન્તસ્થા... ૨.૩.૧૫ સ્ નો જ્ સિદ્ધ જ હતો.
વિદુષ્માન્ – નિવીર્ય: ૧.૪.૮૫થી
-
વવત્ નો ઋણ્ કરવાનું કારણ પ્રક્રિયા લાઘવ માટે જ છે.
·
શન-યુવ -મોનો કીસ્યાદ્યપુવરે ૧૩: ૨.૧.૧૦૬ ↑ અને અઘુટૂ સ્વરાદિ સ્યાદિ પ્રત્યય પર છતાં શ્રુન્-યુવત્ અને મધવત્ નાં વ નો ૩ થાય છે.
