________________
વિવેચન :
જવાબ ઃ
અર્થ :
ઉદા.
૧૪૩
વપ્નાં રૂપો વિ. પ્રાવૃત્ અને ક્વીષ્ય નાં રૂપો વિ. ટેવ-વન-માતાંવત્
થશે.
પ્રશ્ન
GRIGO
- અહીં ખિ નું વર્જન શા માટે ? કારણ કે જો ળિ નું વર્જન ન કર્યું હોત તો પણ ૬ નો વીર્ થઈ ‘ત્રન્ત્યસ્વરારેઃ' થી અન્ય સ્વરાદિકનો લોપ થઈ તિ રૂપ થઈ શકત. છતાં વર્જન શા માટે ? સૂત્રમાં વિશેષ વિધાન કરેલું હોવાથી ‘ધ્વન્યસ્વાલે’ નો બાધ કરીને આ સૂત્ર પ્રથમ જ લાગે. ‘સદ્ તે સ્વ યત્ વાધિત તત્ વાધિતમેવ ।' – એકવાર સ્પર્ધામાં જે સૂત્ર બાધ થયું તે સદાને માટે બાધિત જ રહે છે. આ ન્યાયથી ‘ત્રન્ત્યસ્વાલેઃ' સૂત્ર આ સૂત્રથી બાધ થયેલ હોવાથી બાધિત જ રહે છે. એટલે આ સૂત્ર લગાડ્યાં પછી તે સૂત્ર લાગી શકે નહીં. અને તેથી અન્ય સ્વરાદિનો લોપ થાય નહીં માટે પિ નું વર્જન કરેલ છે. અન્યથા ીષયતિ એવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થાય. અર્ ર્ વીર્યશ ૨.૧.૧૦૪
ખિ-ક્ષ્ય અને ઘુટ્પ્રત્યયને વર્જીને ય્ કારાદિ અને સ્વરાદિ પ્રત્યય પર છતાં અવ્ નો ૬ થાય છે. અને તેની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ થાય છે. પ્રાપ્ત્યઃ = પૂર્વ દિશામાં થનાર:સાધનિકા ટ્વીન્યઃવત્ પરન્તુ ૨.૧.૧૦૩ ને બદલે આ સૂત્ર લગાડી અર્ નો વ્ થાય છે.
ટૂધીવા - પિ+ગ ્+ટા આ સૂત્રથી અવ્ નો ર્ અને પૂર્વનો સ્વદીર્ઘ થવાથી પીત્તા થયું.
दध्ययति
અળિયયુટીત્યેવ - ધ્યશ્ચમ્ આવo કૃતિ. (f) ર્ધ્વશ્વમ્ કૃતિ કૃતિ દ્દષ્યસ્મૃતિ । (યન્ પ્રત્યય) ર્ધ્વગ્વ: (ગર્ પ્રત્યય ઘુટ્ છે.)
આ ત્રણેયનું વર્જન કરેલ હોવાથી બન્નો ર્ આદેશ થયો નથી. આ ત્રણેની સાધનિકા ૨.૧.૧૦૩ સૂત્રનાં ઉદા. વત્ થશે.
www
અન્વિતિ વિમ્ ? નિ મા મૃત્ - સાધ્વગ્ના। અહીં પૂજાનો વિષય હોવાથી અન્નાનો લોપ થયો નથી. સહિત અન્ો આદેશ આ સૂત્રમાં જણાવ્યો નથી. માટે ગર્ નો વ્ આદેશ થતો નથી.
પ્રાચ્ય નાં રૂપો વિ. તેવ-વન-માલાવત્ થશે.
ધ્યર્ નાં રૂપો વિ. પ્રાત્ત્વત્ થશે.
