________________
પ્રશ્ન :
જવાબ ઃ
પ્રશ્ન :
જવાબ :
‘તિવાશવાનુવમ્પેન, નિėિ યક્ પેન = 1
एकस्वर निमित्तम् च, पञ्चैतानि न यङ्लुपि ॥
તિર્ થી, વ્ થી, અનુબંધથી, ગણથી, અને એકસ્વરનાં નિમિત્તથી આ પાંચ દ્વારા બતાવેલ કાર્ય ય×લબત્તમાં લાગતું નથી. તેથી યલૢબન્તમાં રૂ ધાતુનું વત: થશે. ‘આ-મુળાવચારે ૪.૧.૪૮ થી ૬નાં અનો આ થયો છે.
અહીં 7 કારથી ઉપરનાં પ્રત્યયો ન લીધાં હોત તો ઉપરનાં સૂત્રમાં જ રૂપો સિદ્ધ થાત. તો 7 કારનું ગ્રહણ શા માટે ? यङ्लुबन्त भां क्रियाव्यतिहारे... ૩.૩.૨૩ સૂત્રથી આત્મનેપદમાં વ્યતિવાભે કરવાં માટે. નહીંતર વ્યતિપાત્યું થાત. કારણ કે અહીં ધાન્ એ અનુબંધ સહિત લીધો છે. તેથી આ સૂત્રમાં ચડ્લવન્ત નો નિષેધ થાય છે. પરન્તુ ઉપરમાં વા ધાતુ અનુબંધ વગરનો જ આવત. તેથી તે સૂત્ર યત્તુવન્ત માં પણ લાગી જાત.
......
૧૧૯
ધત્તઃ માં ધા નું દ્વિત્વ થયાં પછીનાં આ નો લોપ ૪.૨.૯૬ થી કર્યો. તે સ્વરાદેશ થયો. તેથી ‘સ્વાસ્થ રે પ્રવિયો’ ૭.૪.૧૧૦ સૂત્રથી સ્વરાદેશનો સ્થાનિવદ્ભાવ થશે. પછી ૧.૩.૫૦ સૂત્ર કઈ રીતે લાગે ? કેમકે આ મનાશે. માટે ધ્ નો ત્ નહીં થાય.
અહીં રનગ્રાતઃ થી થા નાં આ નો લોપ થયો તે સ્વરાદેશપણામાં સ્થાનિવદ્ભાવ થતો નથી. કારણ કે અહીં અસત્ વિધિનું પ્રકરણ ચાલુ છે. અથવા તો વચન સામર્થ્યથી સ્થાનિવદ્ થતો નથી. માટે આ નહીં મનાય. અન્તે થ્ જ મનાશે. તેથી ૧.૩.૫૦ સૂત્ર લાગી ધ્ નો સ્ થશે. અષઋતુર્થાત્ તથો-ર્થ: ૨.૧.૭૯
અર્થ : સૂત્રસમાસ : 7 વિદ્યતે થા યસ્મિન્ સા ઞધા તસ્માત્ । (બહુ.) ત = થ = કૃતિ તથૌ તો: ! (ઈ.&.)
GEL.:
વર્ગીય ચતુર્થ વ્યંજનથી પરમાં ઘા સિવાયના ધાતુથી વિધાન કરાયેલાં ત્ અને થ્રુ નો વ્ આદેશ થાય છે.
-
અનુષ, અવુધા: । તુ+ત, થાર્ પ્રત્યય. (હ્યસ્તની) અનુ+ત-થાત્ - અધાતોતિ... ૪.૪.૨૯ થી અંત્ આગમ. अदुघ्+त થાત્ - .સ્વાતિર્થ: ૨.૧.૮૩ થી ૬ નો પ્. અવુ+થ-થાત્ આ સૂત્રથી ત્ અને શ્ નો પ્.
