________________
મર્થ :
વિવેચન :
શિમ્ ર્ઘ્ધતિ એ અર્થમાં [ ધાતુને ૩.૨.૨૩ થી વયર્ અને શિરસ્ વ આપતિ – એ અર્થમાં [ ધાતુને ૩.૪.૨૬ થી વ્યક્ પ્રત્યય લાગ્યો છે. તે તદ્ધિતનો પ્રત્યય નથી. પણ નામધાતુ સંબંધી છે. માટે ૨.૧.૬૩ થી ર્ ની પૂર્વનો નામિ સ્વર દીર્ઘ થયો છે.
સૂત્રસમાસ : જ્જ છુ ૨ તાયો: સમાહાર: ર્થાત્ – ૢ = કરવું. +યાત્ +3+યાત્ - તનાલેરુઃ ૩.૪.૮૩ થી ૩ પ્રત્યય.
ઉદા. :
-
બા: ૨.૧.૬૬
, ધાતુ (૧લો ગણ) અને ર્ ધાતુનો નામિ સ્વર ૬ ૫૨ છતાં દીર્ઘ થતો નથી.
ર્ તસ્ય । (સમા.૪.)
૧૦૯
+૩+યાત્ - નામિનોનુળો... ૪.૩.૧ થી વૃ નાં ૠ નો ગુણ અર્ +3+યાત્ - અત:શિષુત્ ૪.૨.૮૯ થી ર્ નાં ૐ નો ૩. ર્થાત્ નો વિત્ત ૪.૨.૮૮ થી ૩ નો લોપ.
આ સૂત્રથી દીર્ઘનો નિષેધ થયો. વં છુર્થાત્ - છુર્ = કાપવું कुरु इति उकारः किम् ? - कूर्यात्
=
-
રત્ (શબ્વે) આ છઠ્ઠા ગણનો ધાતુ છે. +વદ્યાત્ - ર્થાત્ - સ્વાલેĪમિનો૦ ૨.૧.૬૩ થી રૂની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ થયો છે. અહીં ‘'પ્−તનાવેશ:’ ૩.૪.૮૩ સૂત્રથી થયેલ [ ધાતુનાં ‘’નું ગ્રહણ કરેલ હોવાથી પહેલાં ગણનાં [ ધાતુનું જ ગ્રહણ છે. તેથી ‘રત્-શબ્વે’ એ છઠ્ઠા ગણના ધાતુનું ગ્રહણ થશે નહીં.
મો નો ો ા ૨.૧.૬૭.
અર્થ :
સૂત્રસમાસ : મ્ ૨ વ્ ચ કૃતિ સ્વૌ તયો: (ઈત.&.)
ઉદા. :
મૈં અન્તવાળા ધાતુનાં અન્નનો પદના અન્તે અથવા ય્ અને વ્ થી શરૂ થતાં પ્રત્યય પર છતાં ન્ થાય છે.
ગમિ, નકન્વઃ । ગમ્ ધાતુ (જવું) વસ્તુવન્ત વર્ત. પ્ર.પુ.એ.વ. – .વ.
ગમ્યક્ - વ્યગ્નના... ૩.૪.૯ થી યક્ પ્રત્યય. ગા+ચક્ - સન્યo ૪.૧.૩ થી દ્વિત્ય.
ગામ્+યક્ - વ્યઅનસ્યા... ૪.૧.૪૪ થી અનાદિ વ્યંજનનો લોપ. ગમ્+યક્ - હોર્ન: ૪.૧.૪૦ થી દ્વિરુક્ત ધાતુના પૂર્વના [નો ગ્ થયો.
