________________
આ+સ્તિ+ત - તાંવિદ્યુતીક્ ૪.૪.૧૧૬ થી નો વ્ આ+સ્તિ+7 - વારમાં... ૪.૨.૬૮ થી તા નો નં. આસ્તી+7 આ સૂત્રથી ર્ ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ. આસ્તીનું - થવાંન્નો... થી ૬ નો [ = ઞસ્તીર્ણ. आस्तीर्ण+सि
જવાબ :
} અતઃસ્થમોડમ્ ૧.૪.૫૭ થી શિમમ્ નો અર્
आस्तीर्ण+अम्
આસ્તીર્થમ્ – સમાનામોઽત: ૧.૪.૪૬ થી અર્ ના અ નો લુપ્ દ્રૌવ્યતિ = તે ક્રીડા કરે છે.
-
વિ+જ્ગ્ય+તિવ્ - રિવારેઃ ૫: ૩.૪.૭૨ થી શ્ય પ્રત્યય. રીવ્યતિ ચાલુ સૂત્રથી વ્ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ. ગ્વારેિિત વિમ્ ? ીયતિ । – તે કૂતરાને ઇચ્છે છે. कुर्कुरम् इच्छति इति कुर्कुरीयति
·
૧૦૭
+ચન્નતિ - અમાવ્યાયાત્... ૩.૪.૨૩ થી ચન્ ઈરીયતિ - વ્યનિ ૪.૩.૧૧૨થી પૂર્વનાં ઞનો ફ્ તેવી જ રીતે વિમ્ ઋતિ કૃતિ વ્યિતિ = તે સ્વર્ગની ઇચ્છા કરે છે. આ બંનેમાં ર્ અને વ્ ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ ન થયો. કારણ કે આ બંને નામધાતુ છે. પરન્તુ સ્વાતિ સંબંધી ધાતુ નથી.
વિવેચન : પ્રશ્ન – ‘વાવેઃ’ એમ સૂત્રમાં લખ્યું તેના બદલે ધાતોઃ લખ્યું હોત તો પણ બધા જ ધાતુનો સમાવેશ થઈ જાત. તો ‘જ્વાલેઃ’ શા માટે લખ્યું ? થાતોઃ ન લખતાં સ્વારેઃ લખ્યું છે તે જ જણાવે છે કે મૂવિ. દસે ગણના ધાતુઓ લેવાં છે. પણ નામધાતુને નથી લેવાં. ‘વાતો:’ લખે તો નામધાતુનો પણ સમાવેશ થઈ જાત. તે ઈષ્ટ નથી. દૂર્છા નાં રૂપો વિ. માનાવત્ થશે. આસ્તીર્ણમ્ નાં રૂપો વિ. વનવત્ થશે.
પાને ૨.૧.૬૪
પદને અન્તે રહેલાં સ્વાતિ સંબંધી ૢ અને વ્ની પૂર્વનો નામિ સ્વર દીર્ઘ થાય છે.
અર્થ :
સૂત્રસમાસ : પલ્ય અન્તઃ પાન્તઃ તસ્મિન્ । (તત્પુ.) નિર્ = વાણી, સરસ્વતી દેવી. નૌઃ ।
ઉદા. :
[+વિવત્ - થ સંપવા... ૫.૩.૧૧૪ થી વિવત્ પ્રત્યય.
