________________
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ
૪૭ સામાન્ય રીતે અંતે “ઓવાળી સંજ્ઞાઓ પુલિંગની હોય છે. જેમકે, ઘોડો. છોકરો, ટેકરો. છેડે દીર્ઘ 'ઈ'વાળી સંજ્ઞાઓ સ્ત્રીલિંગમાં હોય છે. જેમકે, ઘોડી, છોકરી, ટેકરી. અંતે ઉં'વાળી સંજ્ઞાઓ નપુંસકલિંગમાં હોય છે. જેમ કે- ‘છોકરું, “માથું કપડું. ઉપરાંત અંતે “અવાળી સંજ્ઞાઓ સામાન્ય રીતે પુંલિંગમાં કે નપુંસકલિંગમાં હોય છે. જેમકે, હાથ, પગ, સૂર્ય વગેરે પુંલિંગમાં છે અને નાક, ઘર, ચિત્ર વગેરે નપુંસકલિંગમાં છે. અંતે આવાળી સંજ્ઞાઓ સ્ત્રીલિંગમાં કે પેલિંગમાં સામાન્ય રીતે હોય છે. જેમકે, પૂજા, માતા, પ્રાર્થના વગેરે સ્ત્રીલિંગમાં છે અને રાજા, પિતા, દાદા વગેરે પુંલિંગમાં છે. અંતે હૃસ્વ ઇ વાળી સંજ્ઞાઓ સ્ત્રીલિંગમાં કે પુંલિંગમાં હોય છે. જેમકે, બુદ્ધિ, જાતિ, રાત્રિ વગેરે સ્ત્રીલિંગમાંથી અને પતિ, કવિ, અગ્નિ વગેરે પુંલિંગમાં છે.
આમ છતાં આ બાબતમાં નીચેના જેવો પણ તફાવત જોવા મળે છે એ ભૂલવા જેવું નથી. (૧) અંતે ‘આ’ વાળી સંજ્ઞા : ચંદ્રમા (પુલિંગ), વાર્તા (સ્ત્રીલિંગ),
- તારંગા (નપુંસકલિંગ) (૨) અંતે અવાળી સંજ્ઞા : વાઘ (પુલિંગ), વાત (સ્ત્રીલિંગ),
વહાણ (નપુંસકલિંગ) (૩) અંતે હ્રસ્વ 'ઇ'વાળી સંજ્ઞા : કવિ (પુલિંગ), જાતિ (સ્ત્રીલિંગ),
અસ્થિ (નપુંસકલિંગ) (૪) અંતે દીર્ઘ ‘ઈ’વાળી સંજ્ઞા : માળી (પુલિંગ), ઓરડી (સ્ત્રીલિંગ),
પાણી (નપુંસકલિંગ) (૫) અંતે હૃસ્વ “ઉવાળી સંજ્ઞા : ખેડુ (પુલિંગ), વહુ (સ્ત્રીલિંગ),
આંસુ (નપુંસકલિંગ) (૬) અંતે દીર્ઘ ‘વાળી સંજ્ઞા : કાબૂ (પુલિંગ), જૂ (સ્ત્રીલિંગ),
ભૂ (નપુંસકલિંગ) (૭) અંતે “ઓવાળી સંજ્ઞા : લોટો (પુલિંગ), જળો (સ્ત્રીલિંગ),
માં (નપુંસકલિંગ). બોલનારને પ્રાણીઓનાં કુદરતી લિંગની જાણ હોય છે ત્યાં તે સ્ત્રીપુરુષનો ભેદ સૂચવાતી સ્ત્રીલિંગ કે પુંલિંગ સંજ્ઞાઓ વાપરે છે. પણ
