________________
વિમળયશા રાજાની કથા (ગાથા-૨૦૭-૦૮)
મિથિલાનગરીમાં વિમળયશા નામે રાજા છે. તે અન્યદા કેવળી ભગવાનને વાંદવા ગયો, ત્યારે કેવળી મહારાજે દેશના દીધી કે “સર્વ ઈંદ્રિયોમાં રસના ઇંદ્રિય જીતવી, સર્વ કર્મમાં મોહનીય કર્મ જીતવું, સર્વ વ્રતમાં બ્રહ્મવ્રત પાળવું, અને સર્વ ગુપ્તિમાં મનગુપ્તિ પાળવી એ અતિ કઠિન છે.'' એ પ્રમાણે દેશના સાંભળીને નૃપતિએ પ્રભુ પ્રત્યે પૂછ્યું કે મહારાજ ! રસનેન્દ્રિય જીતવાથી કેવા ફાયદા છે ? અને તેનું દુર્જયપણું શી રીતે છે ? ગુરુમહારાજ કહે છે કે ‘હે નૃપતિ ! રસનેન્દ્રિયને જીતવાથી બીજી બધી ઇન્દ્રિયો સહજે જિતાઇ જાય છે અને તેને વિવિધ રસ વડે પોષવાથી શેષ ઇન્દ્રિયોને પુષ્ટિ મળ્યા કરે છે. જેમ વૃક્ષના મૂળમાં જળનું સિંચન કરવાથી તે જળ ઠેઠ ટોચ સુધી પહોંચી ફળપ્રસૂતિ કરે છે, અને જળ વિના મૂળ શુષ્ક થવાથી આખું વૃક્ષ સુકાઇ જાય છે; એમ અત્ર સમજી લેવું. તે ઉપર એક દૃષ્ટાંત કહું છું. આ ભૂવલય (નગર)માં કર્મવિપાક રાજા રાજ્ય કરે છે. તેને શુભસુંદરી અને અશુભસુંદરી નામે બે રાણીઓ છે. પહેલીથી વિબુધ નામનો પુત્ર દક્ષ, કૃતજ્ઞ, સરળ અને બુદ્ધિમાન થયો ત્યારે બીજીથી મતિવિકળબાળ નામનો પુત્ર વિપરીત ગુણવાળો થયો, તેમાં પણ વિશેષતઃ ૨સલોલુપી થયો. તેથી તે રસલોલ નામે વિખ્યાત થયો. ભક્ષ્યાભક્ષ્ય, પેયાપેય ઇચ્છા મુજબ વાપરવાથી રોગગ્રસ્ત થયો. વૈદ્યોએ લંઘન કરવા કહ્યા છતાં તે કરતો નથી.ભાઇએ બહુ કહેવાથી લંઘન કર્યું પણ ભાઇ પ્રમુખને વિધવિધ ભોજન કરતાં જોઇ પ્રદ્વેષથી પ્રજ્વલિત થઇ ભાઇને મારવા દોડ્યો, તે ઘાને વંચી વૈરાગ્ય વડે વિબુધ ભાઇએ દીક્ષા ગ્રહી આત્મકલ્યાણ સાધ્યું. પિતાએ પણ એ જ માર્ગ આદર્યો અને તે રસલોલુપી બાળ રાજ્યપદ પામી માંસલોલુપી બની, રૌદ્ર ધ્યાનથી મરી, સાતમી નરકે
श्री पुष्पमाला प्रकरण
१७०
