________________
૨૬૨ ]
સિદ્ધહેમ બાલાવબોધિની
પાંચમી રાત્રી, પુલિંગ જેવું ન થવાથી કલ્યાણીને સ્થાને કલ્યાણ ન થયું. તદ્ધિતા-ડ-વા-જૂગાવા રૂ-૨-૫૪ .
વિશેષના વશથકી થયેલ જે સ્ત્રીલિંગી નામ, તષ્ઠિત સંબંધિ અક પ્રત્યયવાળું નામ, જે નામને ઉપન્યમાં ક પ્રત્યય લાગેલ છે એવા નામો, તથા પૂરણ પ્રત્યયવાળા નામે, જે સંજ્ઞાવાચક નામે ઉત્તરપદમાં હોય તો “પુલિંગ જેવુ ? ન થાય. મg t = મg + અ =મદિરા, કવિ મા ચાર = મદ્રામાર્થે જેની સી – પત્ની મુદ્રિકા છે.
તહિતા વારિરવિવારે || રૂ–૨–૧૫ |
રક્ત અને વિકારના અર્થમાં વિધાન કરાયેલ અને સ્વરના વૃદ્ધિ ના કારણભૂત જે તદ્ધિતપ્રત્યયવાળા વિશેષના વશકી થયેલ છે સ્ત્રીલિંગી નામે, તે ઉત્તરપદ પર છતાં “પુલિંગ જેવું થતું નથી. મથુરાયાં મવા માથુરા, માથુ મા ચ ર = માથુભાઈઃ = જેની સ્ત્રી મથુરામાં જન્મેલી છે.
स्वाङ्गान्डीजातिवाऽमानिनि ।। ३-२-५६ ॥
સ્વાંગવાચક નામથી પર વિધાન કરાયેલ જે ડી પ્રત્યયવાળું નામ, અને વિશેષના વશકી થયેલ જે સ્ત્રીલિંગી નામ, જે માનિન પ્રત્યય પર ન હોય તે પુલિંગ જેવું થતું નથી. સીડ જેરા यस्याः सा = दीर्धकेशी, दीर्धकेशी भार्या यस्य सः = दीर्ध: માર્થ = જેની પત્ની લાંબાવાળ વાળી છે.
पुम्वत् कर्मधारये ॥ ३-२-५७ ॥
