________________
૧૫૪ ]
સિદ્ધહેમ બાલાવબેધિની
નામથી પર વિધાન કરાયેલ તકારાદિ પ્રત્યયા પર છતાં, હસ્વ નામી સ્વરથી પર રહેલ સકારા ‘ષકાર’ આદેશ થાય છે. સર્વિક્ + તજૂ = વિઠ્ઠા = ઘીપણ ( અહિં તકારાદે પ્રત્યયથી તક્, ત્વ, તમ્, તય, તરમ્, અને તમમ્ પ્રત્યયા લેવાના છે. )
નિસતપેડન લેવાયામ્ ॥ ૨-૩-રૂપ ॥
નિસ્ શબ્દના સકારા, તકારાદિ તપ્ ધાતુ પર છતાં ‘ષકાર્ આદેશ થાય છે; જો વારવાર તપાવવું એવા અં ન જણાતા હાય તા. નિવ્રુત્તિ સુવર્ણમ્ = એક વાર સેનાને અગ્નિમાં મૂકે છે.
વસઃ ॥ ૨-૩-૬ ||
નામી, અન્તસ્થા અને કવથી પર રહેલ ધરૂ અને વસ્ ધાતુના સકારને ‘ષકાર' આદેશ થાય છે. ઘn + ૬ = જ્ઞજ્ + F + R = #ક્ષુઃ = તેઓએ ખાધું ( પરાક્ષા ત્રીજો પુરૂષ બહુવચન ) વ′′ + ઃ = ષિતઃ = રહેલ.
ળિ - તોરેવાડવત્ - વિલ-સદઃ પળ ॥ ૨-૩-૩૦ ||
સહ
નાની, અન્તસ્થા અને કવથી પર રહેલ સ્વ, સ્વિદ્ અને વર્જિત ણ્યન્ત ( ણિ પ્રત્યયાન્ત ) ધાતુ અને તુ ( એકલા ણ્યન્ત એ વા નહિ ) ધાતુના સકારતા જ, ષન્ ( સકારના સ્થાને ષકાર આદેશ થયા છે. તેવા સન્) પ્રત્યય પર છતાં ‘ષકારે આદેશ થાય છે. 'सेवते तमन्यः प्रयुङ्के इति = सेवर्यात, सेवयितुमिच्छतीति = [સિસેષષ + ૫ + ત્તિ ] = શિષર્વાચíત સેવા કરાવવાને ઈચ્છે છે.
સનૈના } ૨-૩-૨૮ ||
=
