________________
૨૪
દુષ્ટાઓ દુવિચિંતિ。。
દુર્ધ્યાન વડે અથવા દુષ્ટ ચિંતન વડે મનની અનેક અવસ્થા છે. મુખ્ય અવસ્થા બે છે. ધ્યાન અને ચિંતન.
આ બંને વૃત્તિ મન દ્વારા જ પેદા થાય છે પણ મનની કલુષિતતા જેટલી અધિક એટલો કર્મબંધ અધિક. મનની જેટલી નિર્મળતા અધિક તેટલી કર્મ નિર્જરા અધિક.
સવાર સાંજ ઉભયટંક પ્રતિક્રમણ સૂત્રની આવશ્યક ક્રિયામાં દેવસિઅં આલોઉં ? રાઇઅં આલોઉં... સૂત્ર બોલાય છે. પ્રતિક્રમણનું વિશિષ્ટ સૂત્ર છે. દિવસ અને રાત્રિમાં જે જે આચાર કરવાના છે તે આચારનું સમ્યગ્ સુંદર યથાયોગ્ય પાલન ન થયું. ક્યાંય અયોગ્ય આચરણ થયું તો આ સૂત્ર દ્વારા વિચારણા થાય છે.
આરીસામાં જેમ મુખ દર્શન કરીએ અને ક્યાંય ગરબડ હોય તો દૂર થાય એમ આ સૂત્ર પણ આત્મ દર્શનનો આરીસો છે.
જ્યારે જ્યારે પ્રતિક્રમણમાં આ પદનું ઉચ્ચારણ થાય છે દેવસિઅં આલોઉં ? રાઇઅં આલોઉં ? પક્ષીઅં આલોઉં ? ચોમાસીઅં આલોઉં ? સંવચ્છરીઅં આલોઉં ? ત્યારે મારા મનઃ ચક્ષુ સમક્ષ વીતી ગયેલ દિવસ - રાત્રિ -- પક્ષ - ચારમાસ અને એક વર્ષનો ઇતિહાસ ખડો થાય છે.
જીવન એટલે સમયનો સમુદાય.... દિવસ રાત્રિ કે વર્ષ
