________________
• માણસ પરવશતાથી આવેલા ઉપદ્રવ-વેદનાને સહન કરે કરોડરજજા તૂટી ગઈ હોય તો સહન કરીને સૂતો રહે પણ ધર્મ કરવો ન ગમે. ડાહ્યા માણસો શરીર સાથે જ યુદ્ધ કરે. ભગવાનનું શાસન ગુણરત્નાકર છે. અંતરબાહ્ય બધી જ શકિતઓ છે. આત્માની ઉન્નતિ કરવી હોય તો શરીર સામે લડ્યા વિના નહિ ચાલે. અનાદિકાળની અવળી પ્રવૃત્તિમાંથી કયારે અટકશું? ચોવિહાર છઠ કરી સાત જાત્રા કરનારની ગાડી સીધા પાટે ચઢી છે. તેથી બીજ વવાય છે. અને આરાધનાના માર્ગે વધ્યા જ કરાય બાહ્ય પરિસ્થિતિને ગૌણ કરીને સામે ચઢીને સહન કરીને જો ધર્મ અને તપ કરવામાં આવે તો મેઘકુમારના જીવ હાથીની જેમ મરણાંત કષ્ટ પણ સહન કરવાનું થાય પણ તેનું ફળ કેટલું મહાન? એ શાંતિ- સમાધિ અપૂર્વ પુન્યાનુબંધી પુણ્ય બક્ષે છે. * દાન કરવું કે તપ કરવો? દાનવાળો શીલ, તપ અને ભાવવાળો ન પણ હોય. શીલવાળો અભયદાન પાળનારો હોય અને પાપનો ત્યાગ કરનારો હોય. શીલ પાળનાર દાન દેનારો કહેવાય. તપમાં પાપની નિવૃત્તિ હોવાથી શીયળ પણ પળાય. તેથી તપમાં દાન અને શીયળ બંને આવી જાય. ભાવ આવ્યા વિના દાનાદિ ત્રણ આવતા નથી. તેથી વ્યવહારથી તપ એ વધુ કઠિન છે. તપથી કર્મો વધુ તૂટે છે તેથી તેમાં વધુ પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. સાબુ બધા મેલને કાપે, તેમ તપ જાના અને નવાં બધાં જ કર્મોને કાપે. અંતરમાં શાંતિ જોઈતી હોય તેણે અઠ્ઠમ મૌનપણે કરવો જોઈએ. આઠ કલાક મૌનમાં જાય તો વાંધો નહિ. કાયથી ચિત્તમાં શાંતિનો ધોધ વહેશે. પાતાળકૂવાને ખોદવાથી પાણીની શેરો ફૂટે તેમ તપ સહિત જપ કરવાથી શાંતિની શેરો મળે. સમાધિ મળી જાય પછી બીજાં જોઈએ પણ શું? અઠ્ઠમ કરનારને સો ઉપવાસનું ફળ મળે. તેમાં મૈત્યાદિ ભાવો આવવા જોઈએ તે સિવાય સાચો ધર્મ ફળતો નથી.
બીજા ઉપર કોમળ રહેવાથી, તિરસ્કાર, નિંદા આદિ દોષો ચાલ્યા જાય છે. તેનાથી ધર્મની રૂચિ નાશ પામે છે. બીજાને સહાય કરવાની વૃત્તિ ધર્મના ભાવ જગાડે છે. અઈમુત્તા મુનિ પાત્ર રમાડતાં કેવલજ્ઞાન પામ્યા, પાપનો પસ્તાવો કર્યો, બીજા મુનિ તિરસ્કાર કરતા રહ્યા - શ્રીશંખેશ્વરપ્રભુ અંગે વધુ પ્રકાશ.
ભગવાનની આરાધના કરવા માટે, શાસનની આરાધના કરવા માટે આલંબન કોણ? દાદર ચઢવા માટે દોરડું આલંબન કે પગની શક્તિ? દોરડું તો ખરું પણ પ્રધાન આલંબન પગની શકિત જોઈએ. ભગવાનનું શાસન આરાધવા ત્રણ વસ્તુ છે.
૧. ચતુર્વિધ સંઘ. ૨. આગમ. ૩. ભગવાન...
ભગવાનનું સ્થાન પૂરું કરવા કોઈ કેવળી પણ સમર્થ નથી. કોઈ તીર્થ સ્થાપી ન શક્યા, અજિતનાથ સુધી પણ ન સ્થપાયું આ તાકાત તીર્થકરની જ. પણ ભગવાનના વિરહમાં ચતુર્વિધ સંઘ જ મુખ્ય આલંબન કહેવાય. કેવલજ્ઞાની પણ ત્રિપદી આપીને ગણધર સ્થાપી ન શકે. શાસન જેનાથી ચાલે છે. એવા ચૌદપૂર્વની સ્થાપના પણ તીર્થકર સિવાય તેના ઉપર કોઈ મહોર છાપ મારી શકે નહિ.