Page Text
________________
૨૨
જ ધર્મનું રહસ્ય છે. મોક્ષને આપનારો જે વીતરાગ કથિત ધર્મ છે, તે જ મંગલમાળાને આપનારો છે. હિંસા એ દુઃખનું મૂળ છે. જ્ઞેય, હેય અને ઉપાદેયને સમજાવનાર આ જગતમાં જો કોઇ હોય તો તે ફક્ત વીતરાગકથિત ધર્મ જ છે.
આ પ્રકારની દેશના સાંભળીને સુરદત્ત શ્રેષ્ઠી ગુરૂદેવને પૂછવા લાગ્યો, હે પ્રભુ ! જીવનું લક્ષણ શું ? તે વારે મુનીશ્વર બોલ્યા. હે શ્રેષ્ઠિન્ ! ચેતના લક્ષણયુક્ત જીવ કહેવાય. વળી દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ, વીર્ય અને ઉપયોગ એ જીવના છ લક્ષણ છે. સંસારી અને મુક્ત બે પ્રકારના જીવો છે. આઠે કર્મથી મુક્ત બની જે જીવો સિદ્ધિગતિએ ગયા છે તે મુક્ત જીવો કહેવાય. ત્રસ અને સ્થાવર બે ભેદે સંસારી જીવો જાણવા. હાલી ચાલી શકે તે ત્રસ જીવ કહેવાય. અને જે જીવો હાલી ચાલી શકતા નથી તે સ્થાવર કહેવાય.
પૃથ્વીકાય, અપકાય તેઉકાય, વાઉકાય, વનસ્પતિકાય એ છ ભેદો સ્થાવરના છે. તેઓને એક સ્પર્શેન્દ્રિય જ છે. તેમાં વનસ્પતિકાયના બે ભેદો છે. (૧) સાધારણ વનસ્પતિકાય (૨) પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય. જાણવા.
એક શરીરમાં અનંતા જીવો હોય તે, જેને છેદવાથી બે સરખા ભાગ થતાં હોય, જેની નસો, સાંધા, પર્વ હોય, જેમકે કુમળા ફળો, ફણગા, કુંવરનું પાઠું, લીલી હલદર, આદુ, કચરો, મોથ, થેક, પાલખાની ભાજી, કંદમૂળ તે બધા સાધારણ વનસ્પતિકાય કહેવાય છે.
એક શરીરમાં એક જીવ હોય તે જેમકે, ફલ, ફૂલ, છાલ, કાષ્ટ્ર, મૂલ, પાંદડા, બીજ આદિ પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય કહેવાય.
બેઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય, ચૌરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય એ ચાર ભેદ ત્રસકાયના છે.
શંખ, કોડા, જલોચંદણક, અલસીઆ, કરમીઆ આદિ બેઇન્દ્રિય કહેવાય છે. તેમને સ્પર્શેન્દ્રિય અને રસનેન્દ્રિય હોય છે.
કાનખજારા, માંકણ, જીઆ, કીડા, ઉધઇ, મંકોડા આદિ તેઇન્દ્રિય કહેવાય છે. તેમને સ્પર્શ, રસ અને ઘ્રાણેન્દ્રિય ત્રણ ઈન્દ્રિય હોય છે.
વીંછી, ભમરા, ભમરી, તીડ, બગાઈ, ફુન્થુઆ આદિ ચૌરેન્દ્રિય જીવો કહેવાય છે. તેઓને સ્પર્શ, રસ, ઘ્રાણ અને ચક્ષુઈન્દ્રિય હોય છે.
નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવ એ ચાર ભેદ પંચેન્દ્રિયના છે. તેઓને...રસ, સ્પર્શ, ઘ્રાણ, ચક્ષુ અને શ્રીત્રેન્દ્રિય આ પાંચ ઇન્દ્રિયો હોય છે.
સાત ભેદે નારકી પ્રસિદ્ધ છે.
જલચર, સ્થલચર, ખેચર એ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના ત્રણ ભેદો છે.
સુસુમાર, મચ્છ, કાચબા, ઝુંડ, મગર આદિ જલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જાણવા.
રૂવાટાંની પાંખવાળા અને ચામડીની પાંખવાળા ખેચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જાણવા.
ચાર પગવાળા, ભૂજાએ કરી ચાલનારા અને પેટે કરી ચાલવાવાળા સ્થલચરના ત્રણ ભેદો છે.
| SR No. | 005781 |
| Book Title | Parvna Vyakhyano |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kirtipurnashreeji |
| Publisher | Kirtipurnashreeji |
| Publication Year | |
| Total Pages | 140 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |