________________
(૧) સર્વ સમય ઋાવધાન
તમે કદી ખિસકોલીને જોઈ છે? કેવી મજાની હોય છે એ! જ્યારે જુઓ ત્યાકે ઉછળતી અને કૂદતી, ખેલતી અને કિલ્લોલતી. વળી પળે પળે ઉદ્યમી. તમે જ્યારે નિહાળો ત્યારે એ કાંઈ ને કાંઈ ઉદ્યમ કર્યા જ કરતી હોય; ન મળે આળસ કે ન દેખાય થાક. ક્યારેક ઘર | માળો બાંધવા માટેની ધમાચકડી, તો વળી પેટિયું રળવાની દોડાદોડ તો રોજેરોજ જ. અને એ કામોમાંથી પરવારે ત્યારે કાં તો પોતાના ભાઈ-ભાંડરડાં સાથે ખેલકૂદમાં અને કાં તો કો'કની સાથે મારામારીની દોટમાં ઉદ્યમની તાજગીમઢી પ્રક્રિયા તો એની અવિરત ચાલુ જ. અને જેવી એ ઉદ્યમી તેવી જ સાવધાન પણ ખરીજ. એના જેવું નિત્યજાગૃત પ્રાણી મળવું મુશ્કેલ. કોઈ પણ ક્ષણે, કોઈ પણ સ્થિતિમાં કે સ્થળ પર એ હોય, પણ એ સતત સાવધ જ હોવાની. રસ્તાની વચમાં બે પગ ટેકવીને, બે હાથમાં પકડેલું ખાજ ખાતી ખિસકોલી ઘણાએ જોઈ હશે. એ ક્ષણે એ કેવી માસૂમ, કેટલી નિર્દોષ અને ભોળી ભોળી દેખાય છે! પણ ના, એ દેખાય છે એટલી બધી ભોળી અથવા ગાફેલ નથી હોતી. એ ખાવામાં, રમવામાં કે ઘરકામમાં ગમે તેવી લયલીન હોય, પરંતુ તેની આસપાસમાં ક્યાંય પણ જરાક પણ ખખડાટ થાય, ધબાકો થાય કે પછી પગરવ થાય, તો તે સાથે જ ખિસકોલીબ્રાઈ ક્યાંક રફૂચકર ! કિલકારી : કરતી અને છલાંગો મારતી એ એવી તો ભાગશે કે તમે જોતાં જ રહી જાવ અને એનો પત્તોય નહિ લાગે ! અરે, એથીય વધુ મજા તો એની એ છે કે જો એકાએક ગરબડ થાય અને એને એમ લાગે કે ભાગીને સંતાઈ શકાય તેવી તક નથી રહી, તો તે જ્યાં હશે ત્યાં જ ભોયસરસી ચીપકીને નિષ્ણાણ ખોળિયાની માફક સૂઈ જવાની. જાણે શત્રુદળના સૈનિકોને થાપ ખવડાવવા જમીનસરસો ચંપાઈને નિર્જીવ દેહની જેમ પડેલો સૈનિક ! અને પછી તક મળતાં જ કે ભય ઓસરતાં જ એ ઊભી થઈને આમ તેમ જતી રહેશે. કાં પછી કામે લાગી જશે: પણ ગફલતમાં તો નહિ જ રહે. કેમ કે એને માટે તો ગફલત એ મૃત્યુનો પર્યાય જ બની રહે. જેને જીવવું છે, જીવનનું મૂલ્ય સમજાયું છે, એને ગફલતમાં રહેવું કેમ પાલવે ? જે સાધુ છે, તે ખિસકોલી જેવો હોય છે સતત ઉદ્યમી, સદા સાવધાન, છતાં નિત્ય કિલ્લોલતો. નિજ સ્વભાવમાં રમતા સાધુનો આતમરામ હંમેશાં પ્રસન્ન વર્તે છેપેલી તાજગીમઢી કિલ્લોલતી ખિસકોલીની જેમ; આત્મહિત-કાજે સતત મથનારો સાધુ સદેવ અપ્રમત્ત વિહરે છે : પેલી અહર્નિશ ખંતીલી ખિસકોલીની જેમ;