Page Text
________________
सू० १-१-30
४४८
अनुवाद :- “डूवं" अर्थवाणो "शश्" धातु पहेला गएरानो छे. आ "शश्" धातुथी "संश्चद्वेहत्...” (उणादि० ८८२) सूत्रथी "कत् " प्रत्यय अने "व्"नो आागम थतां “शश्वत्” शब्द प्राप्त थाय छे. खा "शश्वत् " अव्यय नित्य अने इरी-इरी अर्थमां छे. " शश्वत् वक्ति कुशिक्षित:" (जराज शिक्षा पामेलो व्यक्ति इरी-इरी जोले छे.)
"कु" भेनी पूर्वमां छे सेवा "विद्" धातुथी "क्विप्" प्रत्यय थतां "कुविद्" शब्द प्राप्त थाय छे. या "कुविद्" अव्यय प्रशंसा, संबंध (योग) तथा विद्यमानभाव अर्थमां छे. आ "कुविद्" अव्ययना प्रयोगो वेहमां घएां भेवा भणे छे.
“२क्षए। ऽ२वा” अर्थवाणो "अव्" धातु पहेला गएशनो छे. आ "अव्" धातुथी "अवेणित्” (उणादि० ८८५) सूत्रथी "इस्” प्रत्यय थाय छे. "अव् + इस्" आ अवस्थामां " ञ्णिति" (४/ 3/40) सूत्रथी वृद्धि थंतां "आविस्" शब्द प्राप्त थाय छे. आ "आविस्" अव्यय प्रगट अर्थमा छे.
“जावा” अर्थवांणो “अद्" धातु जीभ गएशनो छे. "प्र + अद्" धातुथी " रुद्यर्ति...” (उणादि० ९८७) सूत्रथी "उस्” प्रत्यय थतां "प्रादुस्” शब्द प्राप्त थाय छे. खा "प्रादुस्” अव्यय जे अर्थमां विद्यमान छे : (१) अगर थंयुं, (२) नाम. नाम से व्यक्तिनुं स्व३प प्रगट झरी हे छे. કોઈક વ્યક્તિનું નામ સાંભળતાની સાથે જ એ વ્યક્તિનો આખો ઇતિહાસ નજર સામે પ્રગટ थर्ध भय छे. साथी “प्रादुस्" अव्यय नाम अर्थमां पावपराय छे. हात. “हरे: दश प्रादुर्भावा" (हरिना दृश नामो छे.)
( श० न्या० ) इति शब्द एवंप्रकारे, एवंप्रकाराः स्वरादयः, न त्वेतावन्त एवेत्यर्थः । ननु किमत्र निबन्धनम् ? विशेषस्यानिर्देशात्, इतिशब्दस्य च परिसमाप्तावपि वर्त्तमानत्वादेतावन्त एवेत्यर्थो य इति (०र्थः) कुतो न लभ्यते ? इत्याह- बहुवचनमिति । ( आकृतिगणार्थमिति - ) आक्रियतेऽनयेत्याकृतिर्वणिकाप्रकारस्तस्या गणस्तदर्थमिति, अयमर्थ:-स्वरादिशब्दस्य संज्ञितया संज्ञाविशेषणत्वात् संज्ञायाश्चैकवचनान्तत्वाल्लाघवार्थं चैकवचने प्राप्ते यद् बहुवचनं तद् अन्येऽपि बहवः स्वरादयः सन्तीति ज्ञापनार्थम्, एतेनान्येऽपि स्वरादिसधर्माणः संगृहीता भवन्ति । उक्तं
I
च
" इयन्त इति संख्यानं निपातानां न विद्यते । प्रयोजनवशादेते निपात्यन्ते पदे पदे ॥२१॥ अर्थकथनं चैषामुपलक्षणमात्रं द्रष्टव्यम्, यथोक्तम्
“निपाताश्चोपसर्गाश्च धातवश्चेति ते त्रयः । अनेकार्थाः स्मृताः सर्वे पाठस्तेषां निदर्शनम्" ॥२२॥
इति ।
| SR No. | 005770 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jagdishbhai |
| Publisher | Jagdishbhai |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 396 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |