Page Text
________________
सू० १-१-३१.
४८०
“किम्” सर्वनाम पूर्व उपरनो "किल" अव्यय खावे तो "किङ्किल" शब्द प्राप्त थाय छे. आम तो “किङ्किल” अव्यय उपर जतावेला "किल" अव्ययना अर्थमा ४ छे, छतां पए। दुःख अने असंतोष अर्थ पत्र ते जतावे छे. "किंकिल" खेटले हे दुःखहर छे. "न संभावयामि न मर्षयामि तत्र भवान् किंकिल वृषलं याजयिष्यति !” (हुं वियारी शस्तो नथी. हुं सहन नथी झरतो. કેવું દુઃખકર છે કે આપ ત્યાં શૂદ્ર પાસે યજ્ઞ કરાવશો !)
(श०न्या० ) किंस्वित्, उदस्वित्, आहोस्वित् किमादिपूर्वात् स्विदेः क्विपि उदोऽकारागमश्च, त्रयो प्येते प्रश्नवितर्क-विकल्पेषु । अहपूर्वाज्जहाते: “क्वचिद्" [५.१.१७१.] इति डे अहह अद्भुत-खेदयोः । नहपूर्वाद् वाते: “रातेडै:" [उणा० ८६६.] इति बाहुलकाडु: नहवै, वातेरेव नञ्पूर्वात् पूर्ववद्धैः नवै द्वावपि प्रत्याख्याने । नञ्पूर्वाद् वाते: “डित्” [उणा० ६०५.] इत्याप्रत्यये नवा विभाषायाम् । “अनं श्वसक् प्राणने" अतः "स्था-च्छा-मा-सा०" [उणा० ३५७.] इति ये निपातनात् तकारे अन्यत् अन्यार्थः । अन्यपूर्वात् त्रायते: “आतो डोऽह्वावामः" [५.१.७६.] इति डे अन्यत्र अन्याधिकरणे काले । शपतेः क्विपि "जपादीनां पो वः" [२.३.१०५.] इति पस्यैकत्र वत्वे शव्, शप् द्वावपि प्रतिग्रहे । अथपूर्वात् कौते: “कोर्डिम्” [उणा० ९३९.] इति डिमि अथकिंम् अङ्गीकारे ।
अनुवादं :- “किम्” वगेरे पूर्वऽ "स्विद्" धातुथी क्विप् प्रत्यय थतां तथा “उद्”भां "अकार"नो आगम थतां अनुभे "किंस्विद्" "उदस्वित्" जने "आहोस्वित्" शब्दो प्राप्त थाय छे. मात्रशेय अव्ययो प्रश्न, वितर्ड भने विल्प अर्थमां आवे छे. हात. " किंस्विद्” (देवी रीते ?) सहीं प्रश्न अर्थमां छे. "अद्रेः शृङ्गं हरति पवनः किंस्वित् ?" (शुं पर्वत उपरथी पवन शींगडाने हरे छें ?) सहीं प्रश्न अर्थमां “किंस्विद्” अव्यय भाव्यो छे. “अहम् आहोस्वित् त्वम् कः शोभनः ?" (हुं अथवा तो तुं श्रेएश सारो छे ?) नहीं “आहोस्वित्" अव्यय विऽल्प अर्थमां छे.
"अह" ठेनी पूर्वमां छे सेवा "हा" धातुथी ५२ " क्वचिद्” (५/१/१७१) सूत्रथी "ड" प्रत्यय थतां “अहह” शब्द प्राप्त थाय छे. "अहह" अव्यय अद्दभुत भने पेट अर्थमां छे. "अहह ! कष्टमपण्डितता विधेः ।” जेहनी वात छे ! विधिनुं भूर्जप से अष्ट स्व३५ छे. अहीं “अहह” अव्यय भेट अर्थमां भाव्यो छे. "अहह ! महताम् निस्सीमानश्चरित्रविभूतयः " अरे ! मोटामोनी थरित्र स्व३५ संपति (खायरा स्व३प संपत्ति) अपरिमित छे. अहीं "अहह" अव्यय अद्दभुत અર્થમાં આવ્યો છે.
"नह” पूर्वऽ "वा” धातुथी ५२ " रातेर्डे: " ( उणा० ८६६) सूत्रथी बहुत वयनथी “डै” प्रत्यय थतां "नहवै" शब्द प्राप्त थाय छे.
| SR No. | 005770 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jagdishbhai |
| Publisher | Jagdishbhai |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 396 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |