Page Text
________________
श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग २ ८स्थानकाध्ययने अग्रमहिष्याद्या मूलाद्या चतुरक्षसंयमेत सूक्ष्माणि सुर्यपशआद्या पार्श्वगणिनः ६१२-६१७ सूत्राणि
જેના માટે અપાવાય છે અથવા ઉપલક્ષણથી જેના માટે સારી રીતે અપાય છે તે સંપ્રદાપન અથવા સંપ્રદાન તેમાં ચતુર્થી. જેમ ભિક્ષુને માટે ભિક્ષાને અપાવે છે અથવા આપે છે. સંપ્રદાયનના ઉપલક્ષણપણાથી જ ‘નમ:, સ્વસ્તિ, સ્વાહા, સ્વધા, અલં, વષ', આ પદ વડે યુક્ત પદોને ચતુર્થી હોય છે. નમઃ શાખાયે–વૈરાદિકાર્ય, નમઃ વગેરે યોગોને પણ કેટલાએક સંપ્રદાન સ્વીકારે છે ૪, 'પરમ' તિ-સ્સો અપાવી તે પ-જૂદા કરવાથી આ મર્યાદા વડે દીયતે–રો વરઘંડને [પ૦ ધા૨૨૪૮ ઉત્ત), આ વચનથી ખંડાય છે-ભેદાય છે અથવા આદીયતે–ગ્રહણ કરાય છે જેમાંથી તે અપાદાન અવધિમાત્ર આ અર્થ છે તેમાં પાંચમી થાય છે. જેમ કે-તે ઘરમાંથી ધાન્યને કાઢ-નીકાલ, અથવા કોઠામાંથી ધાન્યને ગ્રહણ કર પ, છઠ્ઠી સસ્તામિવાયો' ત્તિ સ્વ-પોતે અને સ્વામિ તે બન્નેનું વચન-કથન, તે સ્વસ્વામીના વચનમાં અર્થાત્ સ્વ અને સ્વામીના સંબંધમાં છઠ્ઠી હોય છે; કેમ કે તેનો, આનો અથવા ગયેલાનો આ નૃત્ય-નોકર છે. વાય’ તીદ-પ્રાકૃતપણાથી દીર્ઘપણું છે ૬. જેમાં ક્રિયા સ્થપાય છે તે સન્નિધાન-આધાર, તે જ અર્થ સન્નિધાનાર્થ, તેમાં સપ્તમી છે. વિષયના ઉપલક્ષણપણાથી એના કાલ અને ભાવરૂપ ક્રિયા વિષયમાં સપ્તમી છે. ત્યાં સન્નિધાનને વિષે તે ભોજન આ પાત્રમાં છે તે સાચ્છ (પુષ્પવાળું) વન અહિં શરદઋતુમાં ખીલે છે. અહિં ખીલવાની ક્રિયા, શરદ (કલિ) વડે વિશેષણ કરાયેલી છે. આ ગાય દોહન કરાતે છતે તે કુટુંબ ગયું. અહિં ગમનક્રિયા, ગોદોહનરૂપ ભાવ વડે વિશેષણ કરાયેલી છે. ૭ અષ્ટમી વિભક્તિ આમંત્રણમાં હોય છે. “સુ” “ઔ’ ‘જસ” ઈતિ, આ વિભક્તિ પ્રથમા છતાં પણ આમંત્રણ લક્ષણને અર્થને કર્મ, કરણાદિની જેમ લિંગાથે માત્રથી ભિન્ન પ્રતિપાદકપણાએ કરી અષ્ટમી કહેલી છે; જેમ કે હે યુવન્! ઇતિ શ્લોકયાર્થ. ઉદાહરણની ગાથા તો કરેલ વ્યાખ્યાને અનુસાર વિચારવી. 'તત્વ' Tદા 'તરૂયા' જાદા. અહિં 'હરી” આ શબ્દ ઉપદર્શનમાં છે. 'પથમિ ' ત્તિ સંપ્રદાનમાં, 'વ” Tદી, 'આવી' ત્તિ દૂર કરે છે. આ અનુયોગદ્વારના અનુસાર વ્યાખ્યાન કરેલું છે. આદર્શમાં-પ્રત્યંતરમાં તો 'મને' એમ દેખાય છે ત્યાં સ્ત્રીને આમંત્રણપણાએ જાણવું. હે અમનસ્કે! આ અર્થ છે. ૬૦૯ી.
હવે વચન વિભક્તિ યુક્ત શાસ્ત્રના સંસ્કારથી શું છદ્મસ્થો સાક્ષાત્ અદશ્ય પદાર્થોને જાણે છે? કહેવાય છે-નહિં, તેથી કહે છે—'મા' ત્યાદ્રિ પૂર્વે વ્યાખ્યાન કરાયેલ છે. વિશેષ એ કેયાવત્ શબ્દથી-અધર્માસ્તિકાય ૨, આકાશાસ્તિકાય ૩, શરીરથી રહિત જીવ ૪, પરમાણુપુદ્ગલ ૫, અને શબ્દ ૬, એમ જાણવું. [ગંધ ૭, વાયુ ૮] આ આઠ વસ્તુઓને જ જિન જાણે છે માટે કહે છે માળી' ત્યાદિ સુગમ છે. |૬૧૭ll
'વિદે માસવૅણ' ઇત્યાદિ આયુ-જીવન, તેનું રક્ષણ કરવું જાણે છે અથવા અનુભવે છે અથવા ઉપક્રમ-ઉપાય અને રક્ષણ પ્રત્યે મેળવે છે. યથાકાલમાં પ્રાપ્ત કરે છે-મેળવે છે જેના વડે, જેનાથી અથવા જેને વિષે તે આયુર્વેદ:-ચિકિત્સાશાસ્ત્ર. તે આઠ પ્રકારે છે, તે આ પ્રમાણે-કુમાર-બાલકોના પૃત્તી–પોષણમાં શ્રેષ્ઠ તે કુમારભૃત્ય અર્થાત્ તે વિષયવાળું શાસ્ત્ર-કુમારોના ભરણપોષણ અને ક્ષીર સંબંધી દોષોના સંશોધન માટે તથા દુષ્ટ શૂન્ય નિમિત્તોને અને વ્યાધિઓને ઉશમાવવા માટે રચાયેલું ૧, કાય-વરાદિ રોગ વડે ગ્રસ્ત શરીરની ચિકિત્સાને પ્રતિપાદન કરનારું શાસ્ત્ર તે કાયચિકિત્સા, તે શાસ્ત્ર, મધ્યાંગ [ગળાથી નીચેનું અંગ ને આશ્રયેલા જ્વર, અતિસાર, રક્ત, સોજો, ઉન્માદ, પ્રમેહ-કુષ્ટ વગેરે રોગોને શમાવવાને અર્થે રચાયેલું શાસ્ત્ર ૨, શલાકા (શળી) નું કર્મ (કાર્ય) તે શાલાક્ય, તેને પ્રતિપાદન કરનારું શાસ્ત્ર તે શાલાક્ય. આ શાસ્ત્ર તો ઊદ્ધચક્રગત (ગળાથી ઉપરના ભાગ) ના રોગો-કાન, મુખ, નેત્ર, નાસિકા વગેરેને આશ્રયીને રહેલા રોગોની શાંતિને માટે રચાયેલું શાસ્ત્ર ૩, શલ્યને હત્યા-હણવું અર્થાત્ ઉદ્ધરવું તે શલ્મહત્યા, તેને પ્રતિપાદન કરનારું તંત્ર શાસ્ત્ર) પણ શલ્મહત્યા કહેવાય છે. તેવા પ્રકારના તૃણ, કાષ્ઠ, પાષાણ, રજ, લોહ, ઢેડું, અસ્થિ અને નખરૂપ, પ્રાય અંગમાં પ્રવેશેલ શલ્યને ઉદ્ધરવા માટે રચાયેલું શાસ્ત્ર ૪, 'નમોતી' તિ વિષનો વિનાશ કરનારું તંત્ર અર્થાત્ અગરતંત્ર તે જ ડંખ મારેલ સર્પ કીટક, લૂતા વગેરેના વિષનો નાશ કરવા માટે અને વિવિધ વિષના સંયોગોને ઉપશમાવવા માટે રચાયેલું શાસ્ત્ર ૫, ભૂત વગેરેના નિગ્રહ-દમન કરવા માટે વિદ્યારૂપ તંત્ર તે ભૂતવિદ્યા, તે શાસ્ત્ર, દેવ, અસુર, ગંધર્વ, યક્ષ, રાક્ષસ, પિત, પિશાચ, નાગ અને ગ્રહ વગેરેથી ગ્રસ્ત થયેલ ચિત્તવાળાને
234
| SR No. | 005768 |
| Book Title | Sthanang Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 484 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_sthanang |
| File Size | 12 MB |