________________
૪૪
શ્રી મહાવીરચરિત્ર. સમીપે આ. ભગવાનની સન્મુખ ઊભું રહીને આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યું કે“હે કાશ્યપગાત્રી તમે મારી સમક્ષ આ પ્રમાણે બેલો છે કે આ મંખલીપુત્ર ગોશાળ મારો ધર્મને શિષ્ય છે ઈત્યાદિ. તે તમારું વચન મિથ્યા-અસ ત્ય છે. તમારો શિષ્ય જે ગોશાળ હતું, તે સારા કુળ થઈને મરણ સમયે મરણ પામીને કોઈ એક દેવલોકમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયો છે. હું તે ઉદાયી નામને મહામુનિ વિચિત્ર પ્રકારના તપકર્મને આચરવામાં અસમર્થ પિતાના શરીરને ત્યાગ કરીને તે ગોશાળાનું આ શરીર કે જે સ્થિર, દઢ, ધારણ કરી શકાય તેવું, શીતને સહન કરનાર, ઉષ્ણને સહન કરનાર, ભૂખ-તરશને સહન કરનાર. વિવિધ પ્રકારના દંશ, મશક વિગેરે પરિષહ તથા ઉપસર્ગોને સહન કરનાર અને સ્થિર સંઘયણવાળું છે, એમ જાણીને તે દેહને વિષે પેઠો છું. તેથી હે કાશ્યપ! : તમે જાણ્યા વિના જ મને ગોશાલક મંખલીપુત્ર એમ કહે છે તે બહુ સારું.” આ પ્રમાણે તેણે કહ્યું ત્યારે ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ તેને કહ્યું કે-“હે ગશાલક! જેમ કોઈ ચેર પુરુષની પાછળ વિવિધ પ્રકારના શસ્ત્રો હાથમાં ધારણ કરીને દંડપાશક (કોટવાળ) વિગેરે લેકેને સમૂહું મારવા માટે દોડ્યો, તે વખતે પોતાને સંતાવા માટે કોઈ ઠેકાણે ખાડે, ગુફા, કિલ્લે કે ગાઢ વન નહીં પામવાથી પોતાની વચ્ચે રાખેલા એક ઊનના તાંતણુવડે, એક શણના તાંતણાવડે, એક રૂના પુંભડાવડે કે એક તૃણની સીવડે પિતાના દેહને નહીં ઢાંક્યા છતાં પણ ઢાંક છે એમ માનતે નિર્ભય અને ઉદ્વેગ રહિત થઈને રહે, તેવી જ રીતે હે ગોશાલક! તું બીજે નહીં છતાં પિતાને બીજે કહે છે, તે તું આ પ્રમાણે જૂઠું ન બેલ, તારા શરીરની કાંતિ તે જ છે, બીજી નથી.” આ પ્રમાણે ભગવાને કહ્યું ત્યારે તેને પ્રચંડ કે પાગ્નિ જાજવલ્યમાન થયે, અને ઊંચા-નીચા વચને વડે જગદ્ગુરુને આક્રોશ કરીને કહેવા લાગે કે-“હે કાશ્યપ ! તું આજે નાશ પામે છે, તું આજે ભ્રષ્ટ થયે છે, આજે જ તું નથી કે જેથી તે પર્વતની ગુફામાં સૂતેલા સિંહને કીડાએ કરીને જગાડે છે.” આ અવસરે ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામીના શિષ્ય સર્વાનુભૂતિ નામના અનગાર ધર્માચાર્ય પરના અનુરાગને લીધે આ બનાવ સહન કરવાને સમર્થ નહીં હોવાથી ત્યાં આવીને આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યા કે-“હે ગોશાલક ! તથા પ્રકારના શ્રમણ ભગવાનની પાસે જે માણસ એક પણ ધાર્મિક વચનને સાંભળે તે પણ તેને વંદના કરે, નમસ્કાર કરે અને ગુરુપણાની બુદ્ધિથી તેની સેવા કરે છે, તે તારે માટે તે શું કહેવું? કે જે તને મૂળથી જ (પ્રથમથી જ) ભગવાને પ્રવજ્યા આપી છે, શિક્ષા આપી