________________
૪૦૮
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
વામાં મજબૂત રૂંધવાળા તેઓને ક્ષેમ પમાડવામાં ઉદ્યમવાળા થયેલા દે પણ લેશ માત્ર પણ ચલાવી શકે નહીં. જેઓ પિતાના ઐશ્વર્યવડે કરીને વૈશ્રમણ યક્ષરાજ(કુબેર)ને પણ નીચે કરતા હતા, જેઓ શ્રાવકના બાર વ્રતાને નિરંતર સમ્યક પ્રકારે પાલન કરતા હતા, જેઓ પોતાના ઘરની સમીપે કરેલી પૌષધશાળામાં અષ્ટમી અને ચતુર્દશીને દિવસે પૌષધમાં ઉદ્યમવંત થઈને સાધુની જેમ રહેતા હતા, તથા સર્વરના વચનરૂપી રસથી ભેદાયેલા જેમના શરીરના સાતે ધાતુ અન્ય દર્શનીઓના વચનના વિષયમાં જતા નહોતા. આવા પ્રકારના તેમના ગુણને લેશ પણ મારી જેવા કહેવાને સમર્થ નથી કે જેમનાં ચરિત્ર ગણધરોએ પિતે જ રચ્યાં છે. બીજા પણ રાજા, દંડનાયક, સામંત, મંત્રી વિગેરે લોકોને પ્રતિબંધ કરીને સ્વામી ફરીથી કૌશાંબી નગરીમાં પધાર્યા. ત્યાં દિવસની છેલ્લી પિરસીએ જગદ્ગુરૂ સમવસર્યા. તે વખતે જીવલેકને વિસ્મય કરનારા, ફટિકમણિમય, સ્વાભાવિક અને પ્રત્યક્ષ દેખાતા પિતાના વિમાનમાં આરૂઢ થઈને ચંદ્ર અને સૂર્ય ભક્તિથી ભગવાનને વંદન કરવા માટે ઉતર્યા. તેમના વિમાનના નિર્મળ કિરણોના સમૂહવડે ગગન (આકાશ) પ્રકાશિત થયેલું હોવાથી રાત્રિને પણ નહીં જાણુતો લેક ધર્મ સાંભળવા લાગ્યો, પરંતુ રાત્રિ થયાને સમય જાણીને ચંદનબાળા પ્રવર્તિની સ્વામીને નમીને સાધ્વીઓ સહિત એકદમ પિતાના રહેવાના સ્થાને ગઈ. માત્ર એક મૃગાવતી સાધવી જિનેશ્વરની કથામાં અત્યંત વ્યાક્ષિત ચિત્ત થવાથી “હજુ દિવસ છે ” એમ ધારીને એકલી જ સમવસરણમાં રહી. ક્ષણ માત્ર ગયા પછી પિતાના વિમાનમાં આરૂઢ થઈને ચંદ્ર અને સૂર્ય ગયા ત્યારે રાત્રિના અંધકારને સમૂહ પ્રગટ થયા. તે વખતે પિતાની સાધવીઓને નહીં જોતી તે મહાસત્ત્વવાળી પોતાના ઉપાશ્રયમાં ગઈ. ત્યાં પ્રવતિનીએ તેણીને કહ્યું કે તારા જેવી સારા કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલીને આ પ્રમાણે કરવું શું યોગ્ય છે કે જેથી તું એકલી જ આટલી રાત સુધી ત્યાં રહી?” તે સાંભળી તે પ્રવતિનીના વચનને અંગીકાર કરી, વારંવાર પિતાના દુષ્ટ આચરણને નિદતી તેણીને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. ત્યારપછી તે પ્રવતિની નિદ્રાવશ થઈ તે વખતે ત્યાંથી જ એક સર્પ જઈને મૃગાવતીએ તેણીને હાથ લાંબે પૃથ્વી પર હતો તે સંથારામાં સ્થાપન કર્યો. ત્યારે તેણની નિદ્રા જતી રહી. એટલે તેણીને હાથ ખસેડવાનું કારણ પૂછયું. ત્યારે તેણીએ સર્ષ નીકળ્યાનું કહ્યું, તેથી તેણીના કેવળજ્ઞાનને.
૧ ગ્રંથકારનું વચન છે.