________________
૪૦૨
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
""
બીજા પણ રાજ્યામાં કાઇ પણ રાજાએ આવા પ્રકારનું અકાર્ય કર્યું. હાય એમ તેં જોયું કે સાંભળ્યું છે ? વળી જ્યાં પોતે રાજા જ આવા પ્રકારના અન્યાયનું આચરણ કરે ત્યાં બિચારી નીતિ પણ મૂળથી જ હણાયેલી છે. ઘણું શું કહેવું? આવા પ્રકારનું વચન બેલનારા તારા જ અહીં વિનાશ કરવા યેાગ્ય છે, પણ તેમ નથી કરતા, તે કાંઇ ( તારા કે તારા રાજાનું) તેજ છે એમ ધારીને નહી' ( અથવા અમારે તેવુ કરવુ ચેાગ્ય નથી એમ જાણીને ) ” આ પ્રમાણે તે દૂતનેા તિરસ્કાર કરીને, તેને કંઠે પકડીને ખાળને માગે થઈને કાઢી મૂકયા. પછી તે દૂત ચંડપ્રદ્યોત રાજાની સમીપે ગયા અને ચારગુણા પોતાના વૃત્તાંત કહ્યો. ત્યારે તે પણ તે દૂતના વચનવડે અત્ય'ત રાષ પામી સર્વ સૈન્ય સહિત કૌશાંબી નગરી તરફ ચાલ્યા. નિરંતર પ્રયાણવડે આવતા તેને સાંભળીને અલ્પ સૈન્યવાળા શતાનીક રાજા તથાપ્રકારના ક્ષેાભથી ઉત્પન્ન થયેલા અતિસાર નામના વ્યાધિથી એકદમ મરણ પામ્યા. તે વખતે મૃગાવતીએ વિચાયું કે-“ પ્રથમ તા રાજા જ ક્ષે।ભથી મરણ પામ્યા. નાની ઉમ્મરના પુત્ર હજી બળને પામ્યા નથી, તેથી અંડપ્રદ્યોતને નહીં અનુસરવાથી આ પુત્રને પણુ વિનાશ ન થાઓ; તેમજ તેને અનુસરવાથી મારા કુળમાં માટુ' કલંક લાગે તેથી હાલ તે કાળને યાગ્ય આ પ્રમાણે છે કે-હુ' અહીં રહીને જ અત્યંત અનુકૂળ વચનના વિસ્તારવડે જ કાળ નિર્ગમન કરૂં. પછી જેમ ઉચિત હશે તેમ કરીશ.” એમ વિચારીને દૂતના મુખવડે ચંડપ્રદ્યોત રાજાને કહેવરાવ્યુ. કે– શતાનીક રાજા પક્ષ થઈ જવાથી ( મરણ પામવાથી ) તમે જ મારૂં શરણુ છે. માત્ર મારે। પુત્ર હજી ખળ પામ્યા વિનાના છે તેને હું તજી દઉં તેા સીમાડ઼ાના રાજાએ તેને વિનાશ કરે, ” આવું તેનું વચન સાંભળી અત્યંત હર્ષોંના પ્રકને ધારણ કશ્તા સજાએ કહેવરાવ્યું કે-“હે પ્રિયા ! મારા પ્રચંડ ભુજારૂપી દડે ગ્રહણુ કરેલા તારા પુત્રની ઉપર કયા ચિરકાલ વિતના અી પગલું ભરવાને પણ ઇચ્છે ? ' તે સાંભળી રાણીએ કહેવરાવ્યું કે હું મહારાજ ! તમે
હે છે. તેમજ છે, પરંતુ ઓશીકે સર્પ છે અને વૈદ્ય સાજન દૂર છે, ( એટલે કે શત્રુ પાસે જ છે અને તમે તેા દૂર છે. ) કાર્ય વિનાશ પામ્યા પછી તમે શું કરી શકેા ? તેથી જો મારી સાથે નિર્વિઘ્નપણે સંચાગને ઇચ્છતા હા તેા ઉજ્જયિની નગરીમાં નીપજેલી કઠેર ( કઠણુ-પાકી ) ઇંટાવડે આ નગરી કરતા ચારે દિશાએ મોટા ગઢના પિરિધ કરાવા.” આ પ્રમાણે સાંભળીને રાજાએ તે અગીકાર કર્યું, તેથી પેાતાના ચોઢે ખડીયા રાજાને