________________
. પણ પ્રસ્તાવ-કુપિકા સંનિવેશમાં ભગવંતને થયેલ કાદર્થના.
ર૮૯
પ્રમાણે લોકપ્રવાદ સાંભળતાં વિજયા અને પ્રગભા નામની પાર્શ્વનાથની શિષ્યાઓ કે જેમણે તરતમાં દીક્ષા મૂકેલ અને નિર્વાહ માટે પરિવ્રાજિકાને વેશ ધારણ કર્યો હતે, તેમને સંશયથી મનમાં આકુળતા થઈ કે-“એ વિરજિન તે નહિ હોય ?” એમ ધારી, ત્યાં જતાં પ્રભુને જોઈ તેમણે ભાવથી વંદન કર્યું અને અતિ કઠિન વાકથી કેટવાળોને તિરસ્કારતાં કહ્યું કે-“અરે નિભંગી ! આ સિદ્ધાર્થ નરેંદ્રના નંદન અને ધર્મના શ્રેષ્ઠ ચક્રવર્તીને તમે શીધ્ર મુક્ત કરીને ખમા. અરે ! આ વ્યતિકર કઈ રીતે ઈંદ્રના સાંભળવામાં આવશે, તે રાજ્ય અને રાષ્ટ્ર સહિત તમને તે યમના ઘરે મોકલી આપશે.” એમ તેમના કહેતાં તેઓ ભયભીત અને વિનયથી નમ્ર બનીને પ્રભુના પગે પડ્યા અને અંજલિ જોડી, પિતાનું દુશ્ચરિત્ર ખમાવવા લાગ્યા. પછી ત્યાંથી નીકળતાં ભગવંત વૈશાલી નગરી ભણી ચાલ્યા અને જતાં જતાં વચ્ચે બે રસ્તા આવ્યા ત્યારે લાટ દેશમાં વિવિધ તીવ્ર ઉપસર્ગોથી ભગ્ન થયેલ ગોશાળ સ્વામીને વિનવવા લાગે કે-“એક તે સાક્ષાત્ જોયા છતાં મારથી મને બચાવતા નથી અને બીજું તમારા ઉપસર્ગથી મને પણ ઉપસર્ગ નડે છે, તેમજ લેકે પ્રથમ મને અને પછી તમને પકડીને મારે છે, વળી ભેજનવૃત્તિ પણ પ્રતિદિન મહામુશ્કેલીથી થાય છે, તથા માનાપમાનમાં સમભાવે રહેનાર તથા સેવાની દરકાર ન કરનાર એવા તમારા પાસે કઈ નાયકધર્મ પણ જોવામાં આવતું નથી, કારણ કે જે સેવકના સુખે સુખી અને દુઃખે દુઃખી ન થાય તે સુખના અભિલાષી એવા સેવકે તે
સ્વામીની સેવા પણ શા માટે કરવી? માટે અદ્યાપિ લાંબા જીવિત અને સુખને ઈચ્છનાર એવા મારે હે દેવાય ! હવે તમારી સેવાથી સર્યું.' એમ તેના કહેતાં સિદ્ધાર્થ બોલે કે-“તને રૂચે તેમ કર. અમારે તે એ જ વ્યવહાર છે, તે તેમાં તેને કહેવાનું શું હોય ? ” એમ પરસ્પર વાતચીત થતાં સ્વામી વૈશાલીના માર્ગે ચાલ્યા અને ગશાળ ભગવંતથી અલગ થઈ, રાજગૃહના માર્ગે ચાલે, અને હસ્તી, સિંહ, હરિણ, વરૂ, વાઘ પ્રમુખ દુષ્ટ વ્હાપદથી વ્યાસ અને ગગનતલ સુધી પહોંચેલા લાંબા વૃક્ષોથી ભીષણ એવા મહા-અરણ્યમાં તે પડ્યો. ત્યાં એક મોટા વૃક્ષ પર પથિકજનેને જોવા માટે ચેરસ્વામીએ પિતાને એક સેવક ચઢાવી રાખ્યું હતું. એટલે સ્વચ્છેદ લીલાએ આવતે ગશાળે તેના જેવામાં આવ્યું. તેને જોતાં પેલા સેવકે ચેરપતિને જણાવ્યું કે- એક નગ્ન સાધુ આવે છે.” તે બે-“એની પાસે કાંઈ લુંટવા જેવું હોય તેમ લાગતું નથી, નહિ તે એ આ નિર્જન અટવીમાં શા માટે પ્રવેશ કરે? અથવા તે એ કઈ
૩૭