________________
હe.
I ,
શ્રી મહાવીરચરિત્ર,
નિઃસ્પદ રહેતાં ત્રિશલાદેવી ચિંતવવા લાગ્યા કે–અહા ! મારે ગર્ભ શું ગળી ગયે કે દેવેએ અપહરી લીધે? શું ઉદરમાં જ નષ્ટ થયું કે કેઈએ થંભી દીધો હશે? અથવા તે પુણ્યહીન જનના કરતલમાં રત્ન કયાંથી ટકે? જો ખરી રીતે એ ગર્ભ વિનાશ પામ્યો હોય, તે સમસ્ત દુઃખના ભાજનરૂપ એવા મારા આ પ્રાણને અવશ્ય હું ત્યાગ કરી દઉં.” એમ આર્તધ્યાન કરતાં, પિતાના વદન-મુખને કરતલમાં સ્થાપતાં, અત્યંત દુઃખના વિશે શણગાર તજી દેતાં, વાર્તાલાપ બંધ કરતાં, પિતાના લુખા લોચન મહીતલમાં સ્થાપી દેતાં, દીર્ઘ નિસાસાથી નિવારણ થયેલ સુખ-સૌરભ પર ભમરાઓ એકઠા થતાં, કેશપાશને છૂટા મૂકી દેતાં અને ભારે શેકને લીધે અસ્થિરતા પામતાં-એમ દેવી હૃદયથી રૂદન કરતી જેટલામાં બેઠી છે તેવામાં તરત જ સિદ્ધાર્થ રાજાના ભવનમાં અશાંતિ ફેલાઈ ગઈ, મૃદંગને ધ્વનિ બંધ થયે અને સંગીતને નિ. ઘેષ વિરામ પામ્યા. આવા પ્રકારને વ્યતિકર જ્ઞાનથી જાણીને ભગવંતે પિતાની માતાના સુખાથે પોતાના અંગોપાંગ ચલાવ્યાં, જેથી હર્ષને લીધે જેના લેચન અને કપલ વિકાસ પામ્યા છે એવી રાણું બહુ જ સંતુષ્ટ થઈ અને રાજભવનમાં પણ તરત જ બધા લેકે પ્રમાદના પ્રકર્ષને પામ્યા. પછી ભગવંત ચિંતવવા લાગ્યા કે –“હું ગર્ભગત છતાં અહ ! માતા-પિતાને આ માટે પ્રતિબંધ કેમ થયે? કે ગર્ભમાં નિષ્કપ રહેતાં પણ જે અનુભવગમ્ય એમની આવી વિષમાવસ્થા થઈ; તેથી જે એમના જીવતાં હું પ્રવજ્યા લઈશ, તે મારા વિરહથી એઓ અવશ્ય પિતાના જીવિતને ત્યાગ કરશે.” એમ ચિંતવતાં જનનીજનકના સંતેષાર્થે તેમજ ઈતર જનેને પણ જાણે એવી આબાદ સ્થિતિ બતાવતા હોય તેમ ગર્ભમાં રહ્યા છતાં પ્રભુએ આ મેટે નિયમ લીધે કે– માતા-પિતાના જીવતાં હું પ્રત્રજ્યા આદરીશ નહિં.”
હવે ગર્ભચલનથી પરમ પ્રમોદ પામતી ત્રિશલાદેવીએ સ્નાન કર્યું, મહા કીંમતી રેશમી વસ્ત્રો ધારણ કર્યા, ચંદન-રસવડે અંગે વિલેપન કર્યું તથા અતિ કીંમતી રત્નાલંકારે ધારણ કરતાં, અતિ ઉષ્ણુ નહિ, અતિ શીત નહિ, અતિ કટુક નહિ, અતિ કસાયેલાં નહિ, અતિ ખાટાં નહિ, અતિ મધુર નહિ, તેમજ સર્વ ઋતુઓમાં સુખકારી એવાં ભેજને વડે ગર્ભનું પરિપાલન કરતાં, દેહદ પૂર્ણ થવાથી નિર્ભય અને સુખવડે પ્રશાંત થઈ, ભવનતલમાં બિરાજમાન એવા તે કેઈવાર નાટક જતાં, કેઈવાર પુરાણ પુરૂષોનાં ચરિત્રે સાંભળતાં, કઈવાર વિચિત્ર કેતૂહલ જોતાં, કેઈવાર સખીઓ સાથે હાસ્ય-વિનોદ કરતાં, કઈવાર ઉદ્યાનમાં વિદથી વિચરતાં, કોઈવાર દુઃસ્થિત જનેને કનકાદિકનું દાન આપતાં, કેઈવાર નગરની શોભા જોતાં, કેઈવાર સ્વજનેનું સન્માન કરતાં અને કેઈવાર ધર્મકથાને વિચાર ચલાવતાં દિવસો વ્યતીત કરવા લાગી.