________________
નાટકની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ અને વિગતા પણ અન્ય પુસ્તકમાં સમાવવા છતાં અહીં તેનું નાટક તરીકેનું જ શાસ્ત્રીય અને સક્ષિપ્ત નિરૂપણુ રજૂ કરવાના નમ્ર પ્રયાસ કર્યો છે. તેમાં રામાયણને લગતાં મુખ્ય પાત્રા જે આ નાટકમાં રજૂ થયાં છે તેમના તુલનાત્મક સંક્ષિપ્ત પરિચય આપવામાં આવ્યા છે, અન્ય નાની સરખામણીએ . રા. નાટક પદ્યપ્રમાણુ, છંદોના પ્રકાર અને સખ્યા તથા અલંકારાની સમીક્ષા સક્ષેપમાં કરી છે. રૂપક પ્રકાર તરીકે આ નાટકને તપાસીને એના સધિ, સભ્યગા વગેરેની ચર્ચા વિસ્તુત કરી છે, જે અન્ય નાટકાની વિવેચનાઓમાં ભાગ્યે જ જોવા મળે એમ છે. આ ઉપરાંત રામચરિત પ્રધાન નાટÈામાં હાસ્યરસ અને વિદૂષકના પાત્રના પ્રયાગ સામેશ્વરે કર્યાં છે તે વિરલ છે.
મારા આ સઁથના અભ્યાસ દરમ્યાન મારા વિદ્યાગુરુ અને મારા વિદ્વાન માદક ડા. હરિપ્રસાદ શાસ્ત્રીના હૃદયપૂર્વક ઉપકાર માનું છું. વળી મારી આ ગ્રંથની અલકાર ઇત્યાદિની શાસ્ત્રીય વિવેચના તપાસી જવા બદલ પ્રા. રસિકલાલ ત્રિપાઠીની, આ ગ્રંથમાં જરૂરી પ્રેરણા આપવા બદલ ડો. ભારતીબેન શેલતની તેમજ પ્રુફ વાચનમાં સહાય કરવા બદલ પ્રે. રામભાઈ સાવલિયાની આભારી છેં.
આ ગ્રંથના પ્રકાશનમાં સક્રિય માર્ગદર્શક, પ્રેરણા તેમ જ કિમતી સલાહ સૂચના ડૉ. પ્રવીણચંદ્ર પરીખ (અધ્યક્ષ, ભા. જે. વિદ્યાભવન) તરફથી ન મળ્યા હાત તા આ સુંદર પ્રકાશન શકય ન બની શકત. તેમના હું અંતઃકરણપૂવ ક આભાર માનું છેં.
ફરીથી ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી, ગુજરાત રાજ્ય, ગાંધીનગરની આર્થિક સહાય આ પુસ્તકને મળ્યા બદલ હું આભાર માનું છું.
૩, મહાદેવનગર સેાસાયટી, સરદાર સ્ટેડિયમ રોડ,
અમદાવાદ–૧૪
વિભૂતિ વિક્રમ ભટ્ટ તા. ૯-૩-’૮૯ શ્રી રામકૃષ્ણ જન્મ જ્યંતિ
