________________
થાનક *
૧૭.
રામના હાથે મરીને મુક્તિ લેવી એ વધુ સારું છે. રાવણનું ન માનીને તેનાથી મરવું અને અપયશ વહેરવો તે તે યોગ્ય નથી, કેમકે શુર્પણખાના પર વગેરે ભાઈઓને રામે હણ્યા તેથી મારીચને શરમ આવે છે, ક્રોધ થતું નથી. તેમની પત્નીને અપહરણનું હજી કામી રાવણ વિચારે છે ! હવે મારીચ પિતાને રાવણે સેપેલું કાર્ય કરવા જાય છે.
રાવણ સીતાથી મોહિત થયેલ પ્રેમાલાપ કરતે પ્રવેશે છે અને ઉદ્યાનમાં કોકિલ, પવન, સહકારવૃક્ષ વગેરેને સંબોધન કરે છે અને ઘેરાક્ષને પૂછે છે કે એ ક્ષત્રિય બટુકને સીતાથી મારી વેગળા કર્યા કે નહિ ? ત્યારે ધરાશે જણાવ્યું કે કાંચનમૃગનું રૂપ લઈને મારીચ સીતા આગળ ફરવા લાગે તેવામાં જ સીતાએ તેને જોઈને કુતૂહલથી રામને તેનું ચિત્રચર્મ લેવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી અને તે લેવા માટે ભાથા સાથે ધનુષ્ય લઈને રામ દેડિયા અને રામના ધનુષ્યથી ઘવાયેલે મારીચ માયાવી રીતે રામના અવાજમાં પિતાને બચાવવા માટે લક્ષમણ ને બોલાવે છે. અને મારીચ મૃત્યુ પામે છે. રામ અને લક્ષમણ પણ દૂર ગયા હોવાથી એકલા પડેલાં સીતાજીને દૂરથી ઘરાક્ષ રાવણને દર્શાવે છે. ઘરાક્ષ દૂરથી ખાનગીમાં સીતાના રાવણ સાથે સંવાદ સાંભળે છે તથા સીતાનું અપહરણ કરતાં રાવણને જુએ છે ! તે પછી રામના આગમનની રાહ જોતાં અને ચક્તિ થયેલાં અંતઃકરણવાળા સીતા પ્રવેશીને વનદેવતાઓને લક્ષમણયુક્ત રામ સંકુશલ પાછા આવી જાય તેવી પ્રાર્થના કરે છે. તેવામાં રાવણ એકદમ સીતાની પાસે જઈને બૂમ પાડીને કહે છે, “અતિથિને સત્કાર કરનાર કેઈ છે કે ?' - એ સાંભળીને એકદમ ચમકી જઈને વેગથી અને મોટેથી બેલી ઊઠે છે,
અહીં કણ અતિથિ આવ્યો તરત તેને બેસવા માટે સીતા આસન આપે છે. સીતાને અનુરાગથી જેતે રાવણ તેના સૌંદયનું વર્ણન કરે છે અને પિતાને વરવાનું કહે છે, તેને માટે લાલચ આપે છે, પણ તેનાથી ન માનતાં સીતાજી રાવણને ધમકી આપે છે, “લક્ષ્મણને મોટે ભાઈ આવે તે પહેલાં તું તારી જીવ બચાવવાને ચાલ્યો જા.” અને કમલપત્રના પડિયામાં સીતા રાવણને પાઘ અપે છે. તે વખતે તે દૂરથી સીતાને જોઈને ઘરાક્ષ પણ કામાસક્ત બની જાય છે અને ઘરાક્ષ કહે છે, “રાવણ તેમાં આસક્ત થાય તેમાં શું આશ્ચર્ય ? સીતાનું અપહરણ કરીને રાવણ જાય છે ત્યારે દુખાકુલ થયેલાં સીતાજી “હે આર્યપુત્ર! હે હમણા હે તાત દશરથ ! હે કૌશલ્યા માતા ! આ અનાથને દુષ્ટ રાક્ષસ ઉપાડી જાય છે, હે ભગવાન લોકપાલે ! હે વનદેવતાઓ ! દુષ્ટ રાક્ષસથી અપહરણ કરાતી