Ullaghraghav Ek Adhyayan

SR No.: 005744
Original Sutra Author: N/A
Author: Vibhuti V Bhatt
Publisher: Vibhuti V Bhatt
Publication Year: 1989
Total Pages: 158
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 19

ઉલ્લાઘરાઘવ : એક અધ્યયન થઈને દેવીએ તેને સુદીર્ધકાલપર્યત ચક્રવતી રાજ્ય ભોગવવાનું અને જીવનને શેષ ભાગ બાકી રહે ત્યારે પુત્રને રાજ્ય સંપીને દેવીભક્તિમાં વ્યતીત કરવાનું જણાવ્યું. “ભવિષ્યમાં તું આઠમો મનુ થઈશ' એવું વરદાન આપીને દેવી અંતધન થઈ ગયાં. તેવામાં જ વૃદ્ધ મંત્રીઓ આ વૃદ્ધ રાજાને તેનું રાજ્ય પાછું સેંપવા અને પિતાની રાજધાનીમાં લઈ જવા માટે તે વનમાં આવી પહોંચ્યા. તે જોઈને ઋષિગણે પણ પ્રસન્ન થઈને રાજાને આશીર્વાદ આપ્યા.
સર્ગ ૧૫ મે મહાકાવ્યની કથાવસ્તુથી તદ્દન જુદે સ્વતંત્ર છે. તેમાં દેવીચરિતની વાત નથી. પણ ગ્રંથકાર સોમેશ્વરે પિતાના વતન, ગોત્ર, કુલ, પૂર્વ જે અને પિતાના પરિવારને, મંત્રી–આશ્રયદાતાને પરિચય અને પ્રશસ્તિ કરી છે. આ ઉપરાંત તેમાં કવિઓ અને ઉત્તમ કાવ્ય કેવાં હોવાં જોઈએ તેને આદર્શ રજૂ કર્યો છે. આ સંગ સેલંકીકાલીન રાજાઓ અને તેમને પુરોહિતે સોમેશ્વરને આશ્રય અને પ્રોત્સાહન આપનારા મંત્રીઓ વગેરે વિગતે જાણવા માટે ઐતિહાસિક અગત્યને પુરાવા-પ્રમાણરૂપ ગણવામાં આવે છે. (૨) કીતિકામુદી :
આ નવ સર્ગોનું અને ૭રર શ્વેકેનું લઘુમહાકાવ્ય છે. તેને ગુજરાતના સોલંકીકાલના ઇતિહાસ માટેની અગત્યની સામગ્રીરૂપ ગણવામાં આવ્યું છે. ગુજરાતનું આ ઐતિહાસિક મહાકાવ્ય અનેક સ્થળે હસ્તપ્રતરૂપે સચવાયેલું છે તે પરથી તેના પ્રચાર અને કપ્રિયતાને આપણને ખ્યાલ આવે છે. તેનું સાહિત્યિક તેમ જ કાવ્યશાસ્ત્રીય વિવેચન આ લેખિકાએ પુસ્તકરૂપે પ્રકાશિત કર્યું છે. સગ ૧ વિષ્ણ, અર્ધનારીનટેશ્વર, હરિહર, સરસ્વતી દેવી અને નદી)ની વંદના કર્યા પછી અઢાર કવિઓની વંદના કરવામાં આવી છે. તે સાહિત્યના ઈતિહાસની દષ્ટિએ અગત્યની છે. છેલ્લે સરસ્વતી નદીને કિનારે આવેલા અણહિલપત્તન, સહસ્ત્રલિંગ તળાવ અને તેના કિનારે આવેલા કીર્તિસ્તંભના વર્ણનથી એ સર્ગ પૂરે થાય છે. સગ ૨ માં ચૌલુક્ય ભૂપાવલિ, વાઘેલા વંશાવલિ, મહામંડલેશ્વર–રાણુક લવણપ્રસાદની કુલ પરંપરાને વિસ્તૃત પરિચય આપવામાં આવ્યું છે.
તેમાં લવણપ્રસાદના સ્વપ્નદર્શનના પ્રસંગમાં કવિએ કરેલે પુરહિત તરીકે સેમેશ્વરદેવને ઉલેખ અને એના પૂર્વજોને પણ શેડોક નિર્દેશ પ્રાપ્ત