________________
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ
૨૧૧ પિતાનું શરીર જ્યારે મૃત્યુને અધીન કરાય, ત્યારે જીવ—ક્તિનું સ્થાન છોડીને જ્ઞાની પુરુષ, નિશ્ચળ ભાવને પામેલા પવનની પેઠે વિદેહમુક્તિપણે પામે છે ૯૭૯
ततस्तत्संबभूवासौ यद्विरामप्यगोचरम् । यच्छ्रन्यवादिनां शून्यं ब्रह्म ब्रह्मविदां च यत् ॥९८०॥ विज्ञानं विज्ञानविदां मलानां च मलात्मकम् । पुरुषः सांख्यदृष्टीनामीश्वरो योगवादिनाम् ।। ९८१ ।। शिवः शैवागमस्थानां कालः कालैकवादिनाम् ।
પછી એ, તે જ વસ્તુરૂપ બન્યો હોય છે, કે જે વાણીને પણ અવિષય છે, શૂન્યવાદીઓનું શૂન્ય છે, બ્રહ્મવેત્તાઓનું બ્રહ્મ છે, વિજ્ઞાનવેત્તાઓનું વિજ્ઞાન છે. મલિનના મલરૂપ છે, સાંખ્યદ્રષ્ટાઓનો પુરુષ છે, યોગવાદીઓને ઈશ્વર છે, શૈવશાસ્ત્ર માનનારાઓનો શિવ છે અને કેવળ કાળને માનનારાઓને કાળ છે. ૯૮૦,૯૮૧
यत्सर्वशास्त्र सिद्धान्तं यत्सर्वहृदयानुगम् । यत्सर्वे सर्वगं वस्तु. तत्तत्त्वं तदसौ स्थितः ॥९८२॥
જે વસ્તુ સર્વ શાસ્ત્રોના સિદ્ધાંતરૂપ છે, સર્વના હૃદયમાં રહેલ છે. સર્વ સ્વરૂપ છે અને સર્વવ્યાપી છે, એ જ તત્ત્વસ્વરૂપે એ વિદેહમુક્ત રહેલો હોય છે. ૯૮૨
વિદેહમુક્ત કરું ? ब्रह्मैवाहं चिदेवाहमेवं वापि न चिंत्यते । चिन्मात्रेव यस्तिष्ठेद्विदेहो मुक्त एव सः॥९८३ ।
“ હું બ્રહ્મ જ છું, હું ચૈતન્ય જ છું’ એમ પણ જે ન ચિંતવે, પરંતુ માત્ર ચેતન્યના અંશ જેવો જ રહે, તે વિદેહમુક્ત જ છે. ૯૮૩
यस्य प्रपंचभानं न ब्रह्माकारमपीह न । मतीतातीतभावो यो विदेहो मुक्त एव सः ॥९८४ ॥
