________________
૧૯૨
સવક્રાંત-સિદ્ધાંત-સારસ ગ્રહ
એ ત્રણ બ્રહ્મનાં સ્વરૂપ છે; અને નામ તથા રૂપ-એ એ અધ્યાસ પામેલાં જગતનાં સ્વરૂપ છે. આ સત્ ચિત્, આનંદ, નામ અને રૂપ-પાંચેને ભ્રમથી એકરૂપ કરી મૂર્ખાએ; ‘આ જગત છે' એમ કહે છે. જેમ શીતળતા, ધેાળાશ, રસ, પ્રવાહીપણું અને તરંગ એવું નામ-એ પાંચને એક કરી ‘આ તરંગ છે’ એમ કહેવાય છે. ( ખરી રીતે તરંગ એ કઈ વસ્તુ જ નથી. મૂળ તેા જળ જ છે; તે જ પ્રમાણે જગત એ કેાઈ વસ્તુ જ નથી, મૂળ તા બ્રહ્મ જ છે..) બ્રહ્મ એ જ સત્ વસ્તુ છે; તેમાં જગત એ નામ તથા રૂપના કેવળ આરાપ જ કરાયા છે. તેને ત્યાગ કરી માત્ર સ્વરૂપ(બ્રહ્મ)નું જ ગ્રહણ કરવું–આ પહેલી બાહ્ય સમાધિ છે. યતિ (મુમુક્ષુ ) સત્, ચિત્, અને આનંદસ્વરૂપ બ્રહ્મમાંથી નામ તથા રૂપને અલગ કરીને તેઓના એ બ્રહ્મમાં જ લય કરી દે છે; અને પછી સચ્ચિદાનંદ્ન અને સના મૂળ અધિષ્ઠાન (આશ્રયસ્થાનરૂપ) જે અદ્વૈત પરબ્રહ્મ (બાકી રહે) છે, તે જ હું છું *’ એવા નિશ્ચિત સ્વરૂપવાળા થાય છે. (એટલે ‘હું જ બ્રહ્મ છું ’ એવા પોતે નિશ્ચય કરે છે). ૮૭૯-૮૮૫ इयं भूर्न खन्नापि तोयं न तेजो
6
न वायुर्न खं नापि तत्कार्यजातम् ।
यदेषामधिष्ठानभूतं विशुद्धं
ઇલેરું વાં સત્તાÇિII ૮૮૬ ॥
આ પૃથ્વી સત્ (બ્રહ્મ ) નથી, પાણી સત્ નથી, તેજ સત્ નથી, વાયુ સત્ નથી, આકાશ સત્ નથી અને એ પાંચે ભૂતાનાં અે કાર્યો છે, તે પણ સત્ નથી; પરંતુ એ સનું જે અધિષ્ઠાનદ્ભૂત અતિશય શુદ્ધ તત્ત્વ છે, તે જ એક સત્ અને સથી પર છે. એ જ સત્ હું છું. ૮૮૬
न शब्दो न रूपं न च स्पर्शको वा
तथा नो रखो नापि गंधो न चान्यः ।
