________________
2. દીર્ઘ સ્વર હસ્વ થાય. દા.ત. માત્ = મન્ જો એમાં , જે હોય તો શું થાય. અને... ઓ ગૌ હોય તો ૩ થાય. પછી દ્વિત્તિ થાય. દા.ત. "વુ - પોરય – વો - - 99 ૩. અભ્યાસ પછીનો વર્ણ લઘુ હોય તો અભ્યાસના મ નો થાય. (લઘુ=પોતે હસ્વ સ્વર હોય અને પછી સંયુક્ત વ્યંજન ન હોય તો ગુરુ-પોતે દીર્ઘ હોય અથવા પછીનો વ્યંજન સંયુક્ત હોય તો હસ્વ પણ ગુરુ બને.) ___ud. भव् + बभव् बिभव् । 4. અભ્યાસની આગળ કે પાછળ ગુરુ સ્વર ન હોય અથવા અભ્યાસનો સ્વર ગુરુન હોય તો અભ્યાસનો સ્વર દીર્ઘ થાય. દા.ત. વિમા - વીખવ - અવીમવત્ | પરન્તુ '+ –નિત્ અહિં દીર્ઘ ન થાય
અન્ + સ્પર્ પવૂત્ અહી પછીનો સ્વર ગુરુ હોવાથી નિયમ ત્રણ અને પોતે ગુરુ હોવાથી નિયમ ચોથો લાગશે નહિ.
સર્વત્ = પર્વત = વિદ્યુતત્ | 5. વરાદિ ધાતુમાં પછીના વ્યંજનની સ્વર સહિત દ્વિરુક્તિ કરવી. .ત. 'મદ્ + આદિત્ |
સ્વરાદિ ધાતુમાં સ્વર પછીનો વ્યંજન સંયુક્ત હોય અને તેમાં પ્રથમ વર્ણ ન ૩ ૪ – હોય તો તેની દ્વિરુક્તિ ન કરતા પાછળના વ્યંજન ની દ્વિરુક્તિ કરવી. દા.ત.' + ગ ગર્ગદ્ ર્નિદ્ = ગાર્નિન્ | 'उब्ज' + औब्जिजत् । 'उन्द' + उन्दद-उन्दिद् = औन्दिदत् । 6. વાદીર્ઘ 5 અંતે હોય તેવા ધાતુમાં દ્વિરુક્તિ પછી મ કે અંતે હોય તેવા ઔષ્ઠય, અંતસ્થ કે ન વ્યંજન હોય તો અભ્યાસનો 'ક' ન થતા ડું થાય.એ સિવાયના ૩ કારાંત ધાતુમાં અભ્યાસનો સ્વર '5' થાય. u.ત. 'શું વય- વ-વ- વ = પૂર્વવત્ |
કૂ મનુનવત્ | પરનું 'જૂ ક વીમવત્ |
[ ક અપીપ | 'તૂ' અતીતવત્ | અપવાદ ૩, શું, ૬, , , , ધાતુમાં વિત્યે કેક થાય છે. દા.ત. ' + સિદ્ધવત્ | કસુવત્ |
'શું - શ્રીશ્ર–શશ્રદ્ = શિશ્રવત્ ! શુશ્રવત્ |
64
