________________
૯. ધાતુ અંતે મ્ + વ કે મો
= ન્ + વકે મ
ઘ.ત. લમ્ વલમ્ + = રક્ષa |
રૂ લાગે ત્યારે પક્ષમિવ |
(પત્ર થવાના નિયમો)
૧. બે સાદા (=અસંયુક્ત) ચંડની વચ્ચે ન હોય અને દ્વિરુક્તિમાં જો વ્યંજન બદલાય નહિ તો, તેવા ધાતુના 5 નો અવિકારક પ્રત્યય તેમજ રૂથ પ્રત્યય પૂર્વે
થાય. અને ત્યારે દ્વિરુક્તિ ન થાય. દા.ત. ' ' - ન્ + અ + ર્ + $ + વ = પરિવ |
૬ + + + ૬ + $ + થ = વિથ - પપસ્થ || ૨. તૂ તું, મગ, ત્ર; રાષ્ટ્ર ધાતુમાં પણ 'ફ થાય છે. - શ્રત. તૂ - તતાર-તતર, રિવ, | wત્ જ તિવ .
ત્રર્ ક પવ, ગેપિમ | ૩. નૃ પ્રમ, ત્રાં , નું પ્રાળુ, પ્રાશ, તા, ચમ્ સ્વમ્ વન,
આટલા ધાતુઓમાં વિર્ભે થાય છે. | દા.ત. 'ઝુ - નરવ - નેવિ | પ્રમ્ - વપ્રમિવ – પ્રેમિવ | ૪. શ્રમ્પ , રમ્ આ ધાતુમાં બધાય પ્રત્યયો પૂર્વે વિધે થાય. અને ત્યારે અનુનાસિક લોપાય ઘ.ત. શ્રમ્ - શ્રેથ - શસ્થ | શ્રેfથવ –ાશ્રન્થિવ | ૫. શ[, ૩૬ અને ૪ થી શરુ થતા ધાતુમાં શું ન થાય . દા.ત. “ જ શીસ | શરીર, શસિવ... | વમ્ ક વીમ |
સંપ્રસારણ નિયમ) કર્મણિની જેમ પરોક્ષમાં પણ સંપ્રસારણ થાય છે. વિશેષ નિયમો ના વિકારક પ્રત્યયો પૂર્વે ધાતુની દ્વિરુક્તિ થયા પછી દ્વિરુક્તિમાં સંપ્રસારણ થાય. સંયુક્ત ચંદ્ર હોય તો આખા સંયુક્ત વ્યંજનની દ્વિરુક્તિ કરી પછી સંપ્રસારણ કરવું દા.ત,યજ્ઞ યક્ + = 3યાન કે રૂથન | સ્વ + સુપ કે સુષ્ય | II અવિકારક પ્રત્યયો પર સંપ્રસારણ થયા પછી દ્વિરુક્તિ થાય. - દા.ત. 4 - સુન્ – સુપુત્ = સુપુપિવ સુષુપિમ |
57
