________________
છ કાળના સામાન્ય નિયમ ૧. ધાતુના અંતે ૢ ઓ ઔ હોય તો તેનો આ થાય. ઘાત છે + धाता સ્તન. । ધાસ્યતિ સામાન્ય. 1 અધાસ્યત્ર ક્રિયાતિ. અષાત્ અદ્યતન.। દેવાત્ આશી. गै ગાતા । હૈ ક ખાતા । શો + આ પ્રમાણે અન્ય કાળમાં પણ આ કરીને રૂપો કરવા. ૨.મિમી ટી માં વિકારક પ્રત્યય પૂર્વે આ થાય. અને... તૌ માં વિકારક પ્રત્યય પૂર્વે વિકલ્પે
શાતા ।
થાય.
દા.ત. નિ ( ગણ પાંચ.આ૦ ફેંક્યું ) = માતા ! વી ( ગણ ચાર આ૦ નષ્ટ થવુ) = લાતા તૌ( ગણ ૫/૪ આ૦ ચોંટવુ)= તાતા કે..તેતા ।
મી ( ગણ ૯ ઉભું હિંસા કરવી)= માતા ।
અન્ય કાળમાં પણ ‘આ ’ કરવો
૩.A દશમા ગણ સિવાયના નવે ગણના મૂળ ધાતુ પર જ સમાન રીતે છ કાળનું કાર્ય થાય. અર્થાત્ ગણની નિશાની લાગે નહિં.
B દશમા ગણના ધાતુને ગુણ – વૃદ્ધિ સહ'અ' લાગે.
૪. ગુપ્ ધૂપ્ આદિમાં વિક્લ્પ આય લાગે. ગોપિતિ । જોયિતિ । ઋતુ માં વિકલ્પે ટ્ લાગે.
મ્ માં વિક્લ્પ દશમાં ગણની જેમ રૂપ થાય.
દા.ત. ામાંપડ્રે चकमे । कामयिष्यते મિષ્યતે . ।
-
=
૫. (૧) ગત્ નો યૂ આદેશ થાય. મવિતા । ભવિષ્યતિ । અમૂત્ । અવિત્ । (૨)જૂનો વર્ આદેશ થાય. વત્તા ।વતિ । વાર ! અવશેષત્ । (૩) પ્રમ્ નો પ્રખ્ કે મન્ આદેશ થાય. દા.ત. પ્રજા । માઁ ૬. મૃત્ અને દૃશ્+ વ્યંજન વિકારક પ્રત્યય
-
દામ્રષ્ટા ।
અને...દ્રષ્ટા
પરન્તુ જયારે ક્ષેદ્ નો 'રૂ' લાગે ત્યારે ગુ થાય છે.
ससर्जिथ ।
પ્રૂર્ અને શ્ + વ્યંજન વિકારક પ્રત્યય
દા.ત. મૃત્ + ૬ + થ
૭. 'વરિદ્રા' નો 'આ' લોપાય પણ અદ્યતનમાં વિકલ્પે આ લોપાય. ા.ત. વૃદ્ધિદ્રિષ્યતિ । અદ્રીર્મદ્રાસીમ્।
49
