________________
આત્મરાનના સાધન
૨૨૯
સમભાવ વિના ધ્યાન સંભાતું નથી અને ધ્યાન વિના નિષ્કપ સમભાવ પ્રાપ્ત થતો નથી, તેથી બન્ને એકબીજાનાં કારણરૂપ છે. (૯૮) मुहूर्तान्तर्मनास्थैर्य ध्यानं छद्यस्थयोगिनाम् ॥ धयं शुक्लं च तद् द्वेधा योगरोधस्त्वयोगिनाम् ।।९९॥
એક આલંબનમાં અંતર્મુહૂર્ત પર્યત ચિત્તની સ્થિરતા તે બધાન. તેના બે ભેદ છે. ધર્મધ્યાન અને શુક્લ ધ્યાન. તે બન્ને પ્રકારના ધ્યાન કેવલજ્ઞાન રહિત સગીને હોય છે અને અગીને યોગના નિરોધરૂપ ધ્યાન હોય છે. સયોગી કેવલીને માત્ર યમ નિરોધ કરવાના સમયે એક શુક્લ ધ્યાન હોય છે. (૯) मुहूर्तात् परतश्चिन्ता यद्वा ध्यानान्तरं भवेत्॥ बहर्थसंक्रमे तु स्याद दीर्घाऽपि ध्यानसंततिः॥१०॥
ધ્યાન એક આલંબનમાં મુહૂર્ત સુધી સંભવે છે, ત્યાર બાદ ચિન્તા હોય અથવા બીજુ આલંબન લેવામાં આવે તે બીજું ધ્યાન હેય. એમ જુદા જુદા વિષયના આલંબનથી ધ્યાનને પ્રવાહ લંબાવી શકાય. (૧૦૦) मैत्रीप्रमोदकारुण्यमाध्यस्थ्यानि नियोजयेत् । धर्म्यध्यानमुपस्कर्तुं तदि तस्य रसायनम् ॥१०१॥
ધર્મધ્યાનને પ્રવાહ ચાલુ રાખવા માટે એટલે તૂટતા ધ્યાનને ધ્યાનાક્તરની સાથે અનુસંધાન કરવા મત્રી, પ્રદ, કરુણું અને માબાપ એ ચાર ભાવનાઓને આમામ
