________________
{ ચોથી દીપાદષ્ટિની સજઝાય
જા
(ઝાંઝરીયા મુનિવર ! ધન ધન તુમ અવતાર = એ દેશી) યોગ દૃષ્ટિ ચોથી કહીજી,
દીપ્રા તિહાં ન ઉત્થાન; પ્રાણાયામ તે ભાવથી જી,
દીપ પ્રજા સમ જ્ઞાન. મનમોહન જિનજી ! મીઠી તારી વાણ.. . ૧
અર્થ : આ દીપ્રા નામની ચોથી યોગદષ્ટિ છે. એટલે આગળ કહેલા યોગનું ચોથું અંગ પ્રાણાયામ અહીં હોય છે. ઉત્થાન નામના ચોથા આશય દોષનો પરિત્યાગ થાય છે. શ્રવણ નામનો ચોથો ગુણ પ્રગટે છે. જો કે અહીં ગ્રંથિભેદ થયો નથી, તો પણ પ્રશસ્ત યોગવંતને ભાવથી પ્રાણાયામ હોય.
આ દૃષ્ટિમાં દીપ-પ્રભા સમાન બોધ છે. અર્થાત્ તત્ત્વશ્રવણ, શુશ્રુષા અને યમ-નિયમાદિક ફળવાળો બોધ જાણવો. તે મનના પ્યારા શ્રી જિનેશ્વર દેવ ! આપનો ઉપદેશ અત્યંત મધુર છે. એવા ભાવપૂર્ણ ઉદ્દગારો આ દૃષ્ટિવાળા હૈયામાં હોય.
ભાવાર્થ : આ દૃષ્ટિમાં દર્શન-બોધ સ્થૂલ પ્રકારનો હોય છે. સૂક્ષ્મ નથી હોતો, તેમ છતાં આગલી ત્રણ દૃષ્ટિ કરતાં વધારે સ્થિતિવાળો ને વધારે સામર્થ્યવાળો હોઈ તેને દીપકના પ્રકાશની ઉપમા આપી છે.
ચોથી દીપ્રાદેષ્ટિની સઝાય
•
બુટ