________________
મન અને આત્મા એ બે વચ્ચે સંપૂર્ણ અભેદ - અર્થાત્ સંસારમાં રમતા મનનું આત્મામાં વિલીનીકરણ તે રૂપ યોગ સાધના કેવળ બાહ્ય મન વડે સાધી શકાતી નથી, પણ મનના બધા જ પ્રદેશોમાં આત્મભાવની પરિણતિ દ્વારા સાધી શકાય છે.
તાત્પર્ય કે બહિરાત્મદશામાં રહીને અંતરાત્મામાં વસવાની વાતો કરવી તે બોલવા છતાં “હું મૌન છું' એવો મિથ્યા પ્રલાપ છે.
અનેક પ્રકારના ઉપાયો દ્વારા સપાટી ઉપરના મનને શૂન્ય કરી શકાય છે, પણ એમ કરવા માત્રથી મલિન વૃત્તિઓ નિર્મૂળ થતી નથી એ તો નિમિત્ત મળતા જ આત્માને પાપમાં ઘસડી જાય છે.
એટલે આત્મદષ્ટિવંત યોગીઓની દુનિયામાં પ્રધાનતા આત્માની હોય છે. આત્માના ગુણોની હોય છે, પરમાત્માના ધ્યાનની હોય છે, પણ જે વૃત્તિ યા પ્રવૃત્તિ વડે આત્મભાવ જરા પણ દૂષિત થાય તેવો કોઈ અભિગમ તેમના જીવનમાં જાગતો જ નથી.
યોગની આ આઠ દષ્ટિ સંબંધી વિસ્તૃત વર્ણન, સમર્થ શાસનપ્રભાવક પરમ પૂ.શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજીકૃત યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રંથમાં છે.
પ્રાતઃ સ્મરણીય આ સૂરિ-પુરંદરની આ કૃતિમાં સૂતેલા ચેતનરાજને જગાડનારું સૂક્ષ્મ સંગીત વહી રહ્યું છે. મિત્રા,
૧૮૨ ......
આઠ દૃષ્ટિની સઝાય
.
..
..
....
..
