________________
શક્તિ. તેના કરતાં અરિહંતની શક્તિ વધારે છે તે શક્તિથી પોતે તરે, બીજાને તારે. આવી શક્તિ જેનામાં છે, તેનું સ્મરણ-પૂજન કરીએ, તો બેડો પાર થઇ જાય.
જ્ઞાન-ધ્યાન કરવા માટે આ પાંચમાં આરામાં મુખ્યત્વે બે વસ્તુ છે. શાસ્ત્રોથી જ્ઞાન થાય. મૂર્તિથી ધ્યાન થાય. જ્ઞાન હોય પણ ધ્યાન ન હોય, તો મન નિર્મળ ન થાય. શરીરથી જરૂર પૂરતું પાપ થાય, મનથી દુનિયાનું પાપ થાય. સારભૂત વસ્તુ શોધી તેમાં મન પરોવવું તે ધ્યાન ! મન નિર્મળ થયું તો વૈમાનિક ગતિ. મેલું રહ્યું તો સાતમી નરક. મલિન મનને સ્વચ્છ કરવા સંયમ છે ઃ તપ કરવાનો કરી લીધો, પણ ખાવાનો અનુબંધ ચાલુ રહ્યો તો, તપનું ફળ ન મળ્યું. ધ્યાન શક્તિ કેળવી નહિ હોય, તો જ્ઞાન નિષ્ફળ જશે. ખરાબ શું? સારૂં શું? તે બે વસ્તુનું ચિંતન કરવું. દુઃખ વધારે કે પાપ વધારે ? દુઃખ ચાલ્યું જાય છે. પાપ ઊભું રહે છે. પાપ અજ્ઞાનમાંથી જન્મે છે. અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાયથી ભરેલાં છીએ. આપણે બીજાના દોષ તરફ હંમેશાં અપ્રમત્ત છીએ. આ ચિંતવન ન કરીએ, તો પરમેષ્ટિમાં ધ્યાન ન લાગે. કોઇ ગમે તેટલી ઉદીરણા કરાવે, પણ આપણે કષાય ન કરવો હોય તો ન કરીએ. જે શરીર મોક્ષનું સાધન છે, તેના ઉપર મોહ કરીએ તે મોટો પરિગ્રહ છે. શરીર ઉપર મૂર્છા ન હોય તો બીજાને સહાય કરી શકાય. મોક્ષમાર્ગમાં વિઘ્નભૂત અઢાર પાપસ્થાનકા નિવાર્યાં છે. સારૂં કામ થયા બાદ પણ પ્રસન્નતા ન આવે તો, તેના માટે કયું સ્થાન તે કહેવાય નહિ. ચારિત્ર સારૂં પાળીએ તોસમ્યગદૃષ્ટિઓ આનંદ પામે છે. બધું જ સુંદર મળ્યું છે પણ ચિંતન બાકી છે. એક જીવ સમક્તિ પામે ત્યારે તેનું અજ્ઞાન તે જ્ઞાન બને છે. ચૈત્ય, સંઘ, સાધુ, સાધ્વી, સમકિતી, જ્ઞાની, સીમંધર સ્વામી બધા જ છે પણ તેની અનુમોદના કરો. તો બધું જ પ્રાપ્ત થશે. શુભવિચારોથીવિશ્વ
१८८
