Page Text
________________
શ્રી આનંદઘન ચોવીશી
પણ નીકળી આવે છે. ભવબીજને ત્યાગ કરનાર કલ્યાણભાગી પ્રાણીઓમાં મેક્ષ તરફ આવા પ્રકારને દ્વેષ ન હોય. એ કદાચ સંસારને ત્યાગ ન કરી શકે કે આસક્તિ-મુક્ત ન થઈ શકે, તે પણ એને મોક્ષ તરફ છેષ તે ન જ હવે જોઈએ છેવટે કાંઈ નહિ તે એને મેક્ષ તરફ અદ્વેષ તે હે જ જોઈએ, દ્વેષ ન હોવ અને અદ્વેષ હે એ અલગ અલગ ભાવે છે. અષ એટલે મધ્યસ્થ ભાવ.
આનંદઘન મહારાજ દ્વેષને અરેચક ભાવની કક્ષામાં મૂકે છે. કેઈ પણ પ્રકારના રેચક ભાવની ગેરહાજરી તે અચકભાવ. શુભ પ્રવૃત્તિમાં આગળ વધવા તરફ અરુચિ, એને અરેચકભાવ કહેવાય, એટલે ગપ્રવૃત્તિ તરફ સુરુચિને અભાવ તે ષ. ભૂમિકા શુદ્ધિ કરવા માટે ભૂમિને “અદ્વેષ’ બનાવવી ઘટે. એમાં સુરુચિને ભંગ થ ન ઘટે અને અરુચિને સ્થાન ન હોવું જોઈએ. પ્રગતિ થાય કે નહિ, પ્રવૃત્તિ બને કે નહિ, તે સવાલ અત્ર નથી, પણ પ્રગતિ કે પ્રવૃત્તિ તરફ રુચિને અભાવ તે ન જ હવે જોઈએ અને તેટલા જ માટે શ્રીમદ્દ યશવિજય ઉપાધ્યાય અગિયારમા પાપસ્થાનક છેષની સક્ઝાયમાં સ્પષ્ટ રીતે કહે છે કે–
“ોગનું અંગ અદ્વેષ છે પહેલું, સાધન સવિ લહે તેહથી વહેલું લાલન, તેહથી વહેલું.” એટલે ગના અંગની શોધ કરવી હોય તે તેની ચાવી બતાવતાં તેઓ કહે છે કે અષ્ટાંગ યોગનું સાધન કરવા ઈચ્છનારને પ્રથમથી જ અદ્વેષી થવું ઘટે છે. આ પ્રમાણે અદ્વેષમય ભૂમિકા તૈયાર કરવાની ખાસ જરૂરિયાત પર સર્વ યેગીઓએ ભાર મૂક્યો છે. શ્રેષને સાધારણ અર્થ ઠેષ, ઘેર, ઈર્ષ્યા વગેરે થાય છે. અહીં ગની ભૂમિકા તરીકે અદ્વેષ એટલે અરુચિપણને અભાવ એવો અર્થ છે, એમ યોગીરાજ પોતે જ જણાવી દે છે. આવી રીતે ગપ્રવેશ કરતી વખતે યોગના સેવન માટે ભૂમિકા તૈયાર કરવાની—એને અભય અને અદ્વેષ બનાવવાની–જરૂરિયાત બતાવી.
બાકી, ઉપમિતિભાવપ્રપંચ કથામાં અવિક્તિાના પતિ અને મહારાજા મેહરાયના ફટાયા તરીકે જે દ્વેષગજેન્દ્રને બતાવવામાં આવ્યો છે, તે શ્રેષ સર્વથા ન હોવાની દશા તે વીતરાગભાવ મળે ત્યારે પ્રાપ્ત થાય છે. વીતરાગભાવ આવે ત્યારે સાથે વીતષ થવાય છે. એ ભાવ અત્ર નથી. ધર્મ તરફ અરુચિપણને અભાવ, મોક્ષ તરફ તિરસ્કારનો અભાવ, સચ્ચારિત્ર તરફ અરુચિનો અભાવ, એને અદ્દેષ કહેવામાં આવેલ છે અને સેવાકાર્ય માટે એવી ભૂમિકા તૈયાર કરવાની જરૂરિયાત પર અત્ર ધ્યાન ખેંચવામાં આવ્યું છે. એ જ હકીકતને હકારાત્મક આકારમાં મૂકીએ તે એમાં ધર્મ કે મોક્ષ તરફ અંતરની રુચિ રહ્યા કરે, ચિત્ત એવા પ્રકારના પ્રસંગે આવી પડે ત્યારે હોંસથી એને ગ્રહણ કરે એવી ભૂમિકા થવી જોઈએ. આ રીતે મોક્ષ તરફ રુચિ અને ધર્મ, કિયા, ધ્યાન–એકાગ્રતા તરફ આકર્ષણ થાય તેને “અષ” ભૂમિકા કહેવામાં આવે છે. આ અષની ભૂમિકાને સ્વીકાર સર્વ યેગીઓએ એકમતે કર્યો છે.
અખેદ' સેવન-કારણ-ભૂમિકા તૈયાર થઈ હોય કે થતી હોય તેનું ત્રીજું વિશેષણ અખેદ છે. આ ભૂમિકામાં શુભ ક્રિયાને અંગે થાક ન લાગ જોઈએ, એને કંટાળે ન થવું જોઈએ,
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |