________________
૬૨]
શ્રી આનંદઘન-વીશી અઠ્ઠાવીશમા પદમાં બતાવેલી આશાને બરાબર સમજી અહીં બતાવેલી આશા અને ત્યાં બતાવેલી આશા વચ્ચે ફરક ધ્યાનમાં રાખવા જેવે છે.
બાકી, અહીં પંથડને નિહાળવાની આશા બંધાણું એ પણ વિશાળ આત્મભાવના છે. એમાં મતવાદ નથી, સંકુચિત મનોદશા નથી. આનંદઘન મતવાદ કે ભેદવાદથી વિરુદ્ધ છે, એ તે એમણે અનેક સ્થાને બતાવ્યું છે. એ સત્તાવીશમા પદમાં મતવાળાને મતમાં રાતા કહી એને મઠધારીની સાથે જ મૂકે છે અને અનેક સ્થાને એમણે મતાગ્રહ કે પથસંકુચિતતા સામે પ્રહારો કર્યા છે. અહીં “પંથનિહાલન” એ ભેગને શબ્દ છે. “નિહાલન” એટલે “અનુસરણ છે અને આત્મદષ્ટિવાળા આત્મપ્રગતિવાણુની હૃદયભાવના છે. આ છેલી વાત બરાબર લક્ષ્ય પર લેવા માટે આનંદઘનની ભાવના અને ઉદ્દેશ સાફ રીતે સમજવાં, અને ચેતનરાજના વિકાસ માટે વીતરાગદેવના પંથનું નિડાલન કરવું અથવા આ કાળમાં તે માટેની આશા સેવવી.
આશાના અવલંબનને વળગી રહેલે ચેતન હવે પોતાની ભૂમિકાશુદ્ધિના રસ્તા કેવી રીતે શધે છે તે આગળ શું. અહીં સુધી પ્રીતિના પાત્રની પિછાણ અને તેના પંથના નિહાલનની આશા ઉત્પન્ન થઈ. આ સર્વ વિચારની ભૂમિકા છે, નિર્ણય થયા પહેલાંની પ્રાથમિક દશા છે, એ ધ્યાનમાં રાખવું. હજુ એને માર્ગ સાંપડયો નથી, આત્મદર્શન થયું નથી; કાર્ય કરવા પહેલાંની વિચારદશામાં વર્તતા જીવને આશા બંધાણ છે, પિતાને પંથ નિહાળીને તેને અનુસરવામાં પિતાને કર્તવ્યની પરિસીમા છે એમ તેને જણાયું છે, અને દરમ્યાન પિતાને ઉદ્ધાર (આધાર) બેધ–સદાગમ-પ્રાપ્તિ પર અવલંબે છે અને તેની પ્રગતિ થતાં યોગ્ય કાળે પંથ નિહાળવાનું બનશે એવી વિચારણા સુધી તે આવ્યું છે. (૨) ઑકટોબર : ૧૯૪૭]
