________________
૨: શ્રી અજિતનાથ સ્તવન
[૫૫ આત્મશક્તિ આપનામાં વ્યક્ત થયેલી છે. તેમાંથી જરૂર જેટલી શક્તિ મને આપે. એકલી ભાવલબ્ધિથી મારું કામ થઈ જશે. એકાદ દાખલે આપું હાથીના બચ્ચામાં ચાલવા જેટલી શક્તિ હોતી નથી, એનું શરીર ડગમગતું હોય છે, એના પગ જમીન પર ટક્તા નથી; આવું બચ્ચું પણ જ્યારે ગજવરની પાસે હોય ત્યારે એના અંગમાં જેર આવી જાય છે અને એ ગાજવા મંડી જોય છે. તેમ આપ મારામાં શક્તિ પ્રેરે, તે મારું કામ થઈ જાય. મારે તે આપના (ગજવરના) ટેકાની જરૂર છે; માટે કાળલબ્ધિની વાત જવા દે અને આપની પાસે ભાવલબ્ધિ છે તેમાંથી જરા મને આપો.
આ ટાંચણમાં “કાળલબ્ધિ” શબ્દ સમયની ગ્યતાના અર્થમાં વપરાય છે. તે અર્થમાં ચાલુ છઠ્ઠી ગાથામાં આનંદઘનજીએ એ શબ્દ વાપર્યો હોય, એમ છે. આ ચેતનરાજને ખાતરી છે કે પાંચ સમવાયી કારણો પૈકી કાળ–સમયની ગ્યતા પ્રાપ્ત થશે, તદ્યોગ્ય સમય આવશે, ત્યારે 'પથને નિહાળવાનું કામ બરાબર થઈ આવશે. ત્યાં સુધી તે તરતમ યેગે ઓછીવત્તી વાસના થાય તેની છાંટવાળે બંધ જ આધારભૂત છે.
“આશા ના સંબંધમાં આનંદઘનજી પોતે અઠ્ઠાવીશમા પદમાં ગાઈ ગયા છે કે “આશા ઓરનકી કયા કીજે?” અને છતાં અહીં આશા ઉપર મોટો ટેકે ગણ્યા છે. બન્ને વાતમાં જરા પણ વિરોધ નથી. ત્યાં પારકી આશા એટલે તેમાં સ્થૂળ અથવા પૌગલિક વસ્તુની પ્રાપ્તિને અગેની હકીક્ત છે અને એવી આશા કરનારને પૂંછડી હલાવનાર કૂતરાની સાથે સરખાવેલ છે પણ કાળલબ્ધિ મળે ત્યારે પંથે નિહાળવાના પરિણામની આશા રાખી તેનું અવલંબન કરવું તેને વાંધો નથી, કારણ કે કાળલબ્ધિ પ્રાપ્તિ થયે જે અનુભવ થવાને છે, તેમાં તે આશા દાસી પર વિજય મેળવવાને છે. એટલે એવી આશા રાખીને બેસી રહેવું અથવા તઘોગ્ય પ્રયાસ કરે, એમાં જરા પણ વિરોધ નથી. આ ચેતનરાજ (પ્રાણી)–પિતે આવા પ્રકારની આશાના અવલંબને જ ટકી રહ્યો છે.
આનંદઘનમત'–શુદ્ધ આત્મદશાને મત. આનંદઘન મડારાજનું આખું જીવન આત્મશુધન, આત્મચિંતવન અને આત્મમાર્ગના વિલેકનમાં ગયું છે. એને એક રીતે આનંદઘન મત કહી શકાય. બાકી ગ૭ના અને વાડાના ભેદો તરફ અણગમે તેમણે દાખવ્યું છે, તે જોતાં આનંદઘન પિતાને કોઈ જાતને મત ચલાવવા ઇચ્છતા હોય કે તે કઈ મત તે કાળે ચાલતું હોય, તે વાત તે વ્યવહારથી, ઇતિહાસથી કે ધાર્મિક દષ્ટિથી અકય છે. “આનંદઘનમત ને બીજો અર્થ
સ્યાદ્વાદમત” એમ પણ થઈ શકે. આનંદઘન મહારાજને કોઈ પણ અલગ મત, સંપ્રદાય કે ગ૭ નહોતે, તે તે તે કાળને ઇતિહાસ સાક્ષી પૂરે છે. શ્રીમાન યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય મહારાજ જેવા એમને અષ્ટપદી લખીને મોટું માન આપે એ વાત મતના ઉપરના અર્થની સાથે મેળ ખવરાવે તેવી પણ નથી.
એ જિનજી કેવા છે? એ આનંદઘનના મત એટલે અભિપ્રાયના આંબા જેવા છે. આંબા દર વર્ષે ફળે છે, એની મીઠાશ સદૈવ વધતી છે અને એમાં કડવાશ, તુરાશ કે ખારાશને સ્થાન