Page Text
________________
૨: શ્રી અજિતનાથ સ્તવને
। ૫૧
વિવેચન—આવી રીતે અજિતનાથ ભગવાનના પથનું અવલેાકન કરતાં તે ખરેખર એમ લાગી જાય છે કે આ કાળમાં દિવ્ય ચક્ષુની ખરેખર ખામી પડી ગઇ છે. આ દિવ્ય નયણની ગેરહાજરી સાલે તેવી છે, કારણ કે વસ્તુવિચારણામાં જ્યાં મતભેદ પડે ત્યાં સાચી વિચારણા કઇ હશે તેના પાકો અને ચેસ નિય કરવા માટે જે વિશિષ્ટ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન જોઇએ અથવા તેને બતાવનારને શેાધીએ તેા આ કાળમાં તે પ્રાપ્ત થઈ શકતા નથી.
જ્ઞાન એ પ્રકારનું છે : પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ. આત્માને સીધેસીધું જ્ઞાન થાય તેને પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. એમાં આંખ, કાન કે બીજી કોઈ પણ ઇન્દ્રિયની દરમિયાનગીરી હાતી નથી. આત્મા પોતે જ જે વાત દેખે તેને જૈન પરિભાષામાં પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. અળો : વ્રતિ પ્રત્યક્ષમ્ । અહીં · અક્ષન'ને અર્થ આત્મા થાય છે. આપણે વ્યવહારમાં જેને પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન કહીએ છીએ, તેને જૈન પિરભાષામાં ‘ પરોક્ષ ' જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે, જે કોઈ જ્ઞાન થવામાં વચ્ચે ઇંદ્રિય આવે, ઇન્દ્રિય ન હોય તેા જ્ઞાન ન થાય, તે પરોક્ષ જ્ઞાન સમજવું. આંખ જાય કે બધ કરવામાં આવે તેા તે વગર જ્ઞાન ન થાય. તે પ્રમાણે બાકીની ચાર ઇંદ્રિયા—સ્પ રસ, ઘ્રાણુ કે શ્રોત્ર-માટે સમજવું.
પરોક્ષ જ્ઞાન અને ઉપર ‘ચરમ નયણ ' (ગાથા બીજી)ની હકીકત આવી તે એક જ વાત છે. ત્યાં ચરમ નયણથી જોતાં સસાર કેવા લાગે છે તે બતાવ્યું હતું. દિવ્ય નયન પ્રાપ્ત થાય, આત્મપ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થાય, ત્યારે વસ્તુગતે વસ્તુનું રહસ્ય સમજાય, એટલે અત્યારે દિવ્ય નયન આપણને પેાતાને નથી અથવા દિવ્ય નયણવાળા અન્યની પ્રાપ્તિ આ કાળમાં આ ક્ષેત્રમાં અશકય છે, એટલે એના વિરહુ વસ્તુવિચારણામાં જરૂર લાગી આવે તેમ છે.
બાકી, જ્યાં શકા પડે કે મતભેદ પડે ત્યાં જો દિવ્ય જ્ઞાન હોય અથવા દિવ્ય જ્ઞાનવાળા નજીકમાં હાય, તે તેની પાસેથી વસ્તુગત પટ્ટાની ચાખવટ કરી શકાય. આત્મપ્રત્યક્ષ જ્ઞાનમાં અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાનને સમાવેશ થાય છે, જ્યારે અત્યારે આપણને થતાં પરોક્ષ જ્ઞાનમાં મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનનો સમાવેશ થાય છે. આ જ્ઞાનના વિષય ઘણા વિસ્તૃત છે. પ્રત્યક્ષ-પરોક્ષ જ્ઞાનને સમજવાની અને તેનો તફાવત સમજવાની જરૂર છે. (જુઓ, · જૈન ષ્ટિએ કમ’ નામના મા ઉલ્લેખ) અહીં કહેવાની વાત એ છે કે વસ્તુગતે વસ્તુની વિચારણા કરવામાં આવે છે, ત્યારે દિવ્ય નયણને-પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનના-વિરહ પડેલે છે. અત્યારે તેની આપણને પ્રાપ્તિ નથી એ વાત બરાબર યાદ આવે છે. એટલે હવે આ કાળમાં કેવા પ્રકારના જ્ઞાનનો આધાર લેવા એ જ વિચારવાનું રહ્યું. દિવ્ય નયનના વિરહ છે; એટલે પથ નિહાળવાની વાત જ મૂકી દેવી કે જેવા પ્રકારના નિહાળવાના માર્ગ સાંપડે તેથી ચલાવી લેવું, એની વચ્ચેની પસદગીને પ્રશ્ન પ્રાપ્ત થાય છે.
ધ પ્રાપ્તિને માટે યાગ થવા એ પણ મડ઼ાવિકાસના હેતુ છે. યેગાવ ચકપણું પણ મહાલાભનું નિમિત્ત છે. પ્રાણીની સ્થિતિ પાકવા આવી હોય ત્યારે યાગાવચકપણું પ્રાપ્ત થાય
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |