Page Text
________________
૩૨ ]
શ્રી આન ઘન-ચાવીશી
C
ગેયતા—સ્તવન પરનું સીધું વિવેચન શરૂ કરવા પહેલાં તેને અંગેના જરૂરી ખુલાસા કરવા પ્રાસ્તાવિક છે. આનંદઘનમાં સવ સ્તવનાની ગેયતા અદ્દભુત હેાય છે, પણ તેમાં પણુ આ સ્તવનની ગેયતા તે કાંઇ અનેરી છે. દરેક ગાથાને છેડે પંથડો નિહાળું રે બીજા જિન તા ૨'એ ખેલતાં મનમાં ભારે લહેર આવે છે. જાણે વાયુવાન (એરપ્લેન)માં બેઠા બેઠા રેલમાર્ગ, નદીમાં, સમુદ્રમાર્ગ, ગાડાના ચીલા અને ખેતરની કેડીએ નિડ્ડાળતા હોઇએ એવા ભાવ આવે છે; પણ જ્યારે બીજી વાર · વાટડી વિલેાકુ રે બીજા જિનની રે' તેની પછી તુરત ગાવામાં આવે છે, ત્યારે તે અંતરની મેજ પરાકાષ્ઠાએ પહેાંચી જાય છે. જો આ સ્તવન પદ્ધતિસર ગાવામાં આવે તે અંદરથી ભારે હલક લાગે તેવું છે, એને હૃદયમાં ઉલ્લાસ જાગે તેવી એની પદ્ધતિસર આગળ ધપતી રચના છે, અને છતાં એમાં કવિની રચના કરતાં યેાગીના હૃદયના આલાપાનું એકત્રીકરણ હૃદયંગમ થયા વગર રહે તેમ નથી. આ · વાટડી વિલેાકવા ’ની ટેક ( આંકણી )-પ્રતામાં જ છે, પણ ભારે અસરકારક છે અને પ્રભુમંદિરમાં કે એકાંત સ્થાનમાં શાંતિ વચ્ચે ખેલવામાં આવે ત્યારે ભારે સુંદર વાતાવરણ જમાવે છે.
'
હું રે’કારને અંગે પાઠાંતરોમાં ઘણા ભેદ્ર છે. કોઈ કોઈ પ્રતમાં તે સ્થાને નથી. રે’કાર ગાવાની પદ્ધતિ પર આધાર રાખે છે અને એને કરવામાં આવે તે તેથી પાઠની અશુદ્ધિ થતી નથી. એનું કારણ. એ છે કે આ કાવ્ય કાંઈ માત્રામેળના છં નથી. અતે દેશીના રાગામાં ‘રે’ કે ‘લાલ ’ વધારી-ઘટાડી શકાય છે. આ સ્તવન ખૂબ અનુભવને અંતે લખાયેલું જણાય છે અને એમાં ઊડી વિચારશુા અને લાંબી દૃષ્ટિની નજર તારવી શકાય તેમ છે. આ સ્તવન ખૂબ વિચારણા માગે છે અને પૃથક્કરણ કરી સમજવા યાગ્ય છે.
રે 'કાર કોઈ પણ વધારો કે ઘટાડો
એક વધારે ખુલાસો પણ પ્રસ્તુત છે. આ સ્તવનોમાં તી કરદેવનું નામ આવે ત્યારે તેને અર્થ અંતરાત્માને ગમતી પરમાત્મદશા અથવા વીતરાગભાવનું રૂપક સમજવું. એ દૃષ્ટિએ સર્વાં જિનેશ્વરે એકસરખા છે, સČમાં અનંત ગુણ ભરેલા છે, સ વીતરાગ, વીતદ્વેષ છે, અઢાર દૂષણાથી રહિત છે અને વિષય-કષાય પર વિજય મેળવી અRsિરાત્મભાવ છોડી, અંતરાત્મદશા પ્રાપ્ત કરી છેવટે પરમાત્મદશાએ પહોંચેલ હાય છે. આ દૃષ્ટિએ સ` વીતરાગેામાં સમાનતા છે; એ આદશ ગુણાને અતિદેવને નામે એળખીએ કે શાંતિનાથને નામે વર્ણવીએ, તેમાં જરા પણ ફેર પડતો નથી. એટલે આદિનાથની મૂર્તિ કે ચિત્તમૂર્તિ સામે આપણે અજિતનાથનું સ્તવન ખેલીએ તે તેમાં જરા પણ વાંધા નથી; કારણ કે વીતરાગદેવ કાંઇ લેતા નથી, દેતા નથી; એ તે પોતે જન્મ-જરા-મરણથી મુક્ત થયેલા, રાગદ્વેષ વગરના, કોઈ પર ઉપકાર-અપકાર ન કરનાર, માત્ર આદર્શ છે અને પરમાત્મભાવની સમજણુ દ્વારા અંતરાત્મદશા તરફ પ્રેરક છે, એટલે જયાં જયાં અમુક એક તીર્થંકરનું નામ આવે ત્યાં આદર્શ પરમાત્મા વીતરાગ છે એમ સમજવું. એટલે આ ખીજું સ્તવન અજિતનાથ ભગવાનને ઉદ્દેશીને લખાયેલું છે, છતાં એ વીતરાગભાવને પામેલ મહાઉપકારી ભાવત્યાગી કોઇ પણ વીતરાગને લાગુ પડી શકે.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |