Page Text
________________
૪૪૮ ]
શ્રી આન ઘન-ચાવીશી
અગુરુલઘુ નિજ ગુણને દેખતાં, દ્રવ્ય સકળ દેખત; સુ૦ સાધારણ ગુણની સાધતા, દર્પણું જળ દૃષ્ટાંત. સુ॰ ધ્રુ॰ ૭ અ—જ્યારે તેઓશ્રી પોતાના અગુરુલ ગુણને જુએ છે ત્યારે સદ્રવ્યાને પણ જુએ છે, અથવા અગુરુલઘુ ગુણને લઈને સવ વસ્તુઓને જુએ છે. સર્વ સામાન્ય ગુણની સામાન્યતા એમાં છે, અને તે ઉપર અરીસા અને પાણીના દાખલે છે. કાચમાં ચીજ દેખાય તેમાં ચીજને કાચમાં જવું પડતું નથી. (૭)
વિવચન—આગલી ગાથામાં કરેલ શકાનું હવે નિવારણ કરે છે. અગુરુલઘુ નામને આત્માના ગુણ છે, તેને લઈને આત્મા પવન આવે અને ઊડી જાય તેવેા હળવા પણ હાતા નથી અને ડુંગર જેવા ભારે પણ હાતા નથી. તે ગુણને લીધે અગુરુલઘુપણે આત્મા જ્ઞેય વસ્તુમાં ગયા સિવાય, જેમ અરીસામાં વસ્તુ પ્રવેશતી નથી છતાં આખી અણી શુદ્ધ દેખાય છે, અથવા જળમાં વસ્તુ પેસતી નથી છતાં તેનું પ્રતિબિંબ તેમાં પ્રવેશ કર્યા સિવાય પૂરેપૂરું પડે છે, તેમ જ્ઞેયમાં વસ્તુ પ્રવેશ કરવા સિવાય આત્મા સવ વસ્તુઓને દેખે છે. આ અગુરુલઘુ કર્માંના ઉદયથી ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે. જેમ અરીસામાં કે જળમાં વસ્તુ પ્રવેશ કરતી નથી, છતાં ખરાખર નજરે પડે છે, તેમ આત્મા વસ્તુમાં પ્રવેશ ન કરે, છતાં પણ તેનું પ્રતિબિંબ આત્મામાં પડે છે. આગળ એ ગાથામાં જે શકા પડી અને તેને ખુલાસો કરવાના હતા તે અગુરુલઘુ નામકર્મ થી થાય છે. અગુરુલઘુ નામકર્માંથી બીજી ચીજના નાશ થતાં આત્માના જ્ઞાનગુણુના નાશ થતા નથી. એટલે આગલી ગાથામાં જ્ઞેય વિનાશે જ્ઞાનવિનાશે જ્ઞાન વિનશ્વરુ એવી જે શકા થઈ હતી એના અહીં નિકાલ થઈ જાય છે. અને જ્ઞાન સČવ્યાપી હાય તેથી આત્મા પણ સવવ્યાપી છે એના ખુલાસા અગાઉ થઈ ગયા.
આ શ ́કા ઘણી મહત્ત્વની છે. જ્ઞેય વસ્તુને નાશ તેા વહેલા કે, માડા જરૂર થાય છે, એટલે જો તેના નાશે જ્ઞાનના નાશ થતા હોય તે આત્માં ક્ષણિક છે એમ થાય; તે વાત બરાબર નથી. સ્વકાળે અને સ્વસત્તાએ જ્ઞાનને નાશ થતા નથી, પશુ રૂપાંતર તા જરૂર થાય છે. અને પર્યાય બદલાય છે, પલટાય છે. આવી રીતે બદલાયલે પર્યાય જ્ઞાનમાં તે રૂપે દેખાય છે. આ કારણે જ્ઞાનનો નાશ થતા નથી. સ્વકીય દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ જ્ઞાન તે નિત્ય
'
પાઠાંતર— દેખતાં ' સ્થાને પ્રતમાં દેખતાં લખ્યું છે. સાધમ્ય`તા ' સ્થાને પ્રતમાં ‘ સાધમ્મ`તા ' લખેલ છે. ‘૬પ`ણ ’ સ્થાને ભીમશી માણેક ‘ દર્પણ' છાપે છે. ‘ જળ ' સ્થાને ભીમશી માણેક ‘ જળને ’ છાપે છે; પ્રતમાં જલને'' પાડે છે. ‘ દૃષ્ટાંત ' સ્થાને પ્રતમાં ‘દ્રષ્ટાંત ' લખેલ છે.
શબ્દાર્થ-અગુરુલઘુ = હળવો નહિ અને ભારે નહિ. નિજ ગુણ = આત્મિક ગુણ. દેખતાં = જોતાં, વિચારતાં. દ્રવ્ય = ચીજો, સત્, મૂળ, દ્રવ્ય ( દ્રવ્ય, ગુણ અને પર્યાય પૈકી ). દેખ'ત = જુએ છે, જાણે છે. સાધારણ = સર્વસામાન્ય, સર્વ જગાએ હોય તેવું ( આ તર્કના શબ્દ છે). ગુણ = તે જ તેને ધમ', સાધ`તા = સમાનધમી' હોવાપણું, સમાનતા હોવાપણું. દર્પણ = અરીસા, કાચ. જળ = પાણી. (૭)
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |